MIZO MIZONA HUMHALH

MIZO HNAM DAN ( MIZO CUSTOMARY LAW ) II

11/01/2010 21:39

Chang 50 HMEICHHE BUNGRUA Hmeichhiain pasal a neiha a chhawmluh ngei tur ‘Hmeichhe bungrua’ tih thin chu hengte hi a ni - Pawnpui te, Thul te, Thingrem te, Phurhhlan te, Thembu te leh Zawlkenpuan te hi. Hmeichhia pasal neiin Pawnpui chhawm tur nei lo sela, a pasalin a lamsakin emaw, a pasal ina a puahin emaw, hmeichhe man chu Tlaiin a kiam thin. Puah laiin hmeichhia chu thi sela man kiam tur a kiam lo vang. A dangte hi chu neih loh vanga man kiamna a ni lo. Pawnpui chu lo chhia sela, a pasal in atangin puah leh sela, a tira a chhawm anga ngaih tur a ni. Hmeichhia thi sela fa thihsan a neih loh chuan Pawnpui tih a bungruate chu a chhungten an la kir leh thin a; fa a neih erawh chuan lak kir tur a ni lo. Pasalin nupui dang a neih leh dawnah erawh chuan,Pawnpui pawh lak kir a ni thin.

Chang 51 THUAM Hmeichhia pasal nei, a pain emaw, a man eitute emawin thil engpawh an chhawmtir reng reng chu Thuam a ni. Thuam chu a hnuaia ziak zat emaw, a aia tam emaw pawh a ni thei a, a aia tlem erawh chu Thuama chhiar a ni lo.

1) Thival hrui thum emaw

2) Thifen hlui hrui khat leh thival tak hrui khat emaw

3) Thihna tangka cheng 20 man aia hniam lo emaw

4) Tangka fai Rs.20/- aia tlem lo emaw

‘Thuam’ hi chi hniha then theih a ni :

1) Laksawn theih Thuam : Laksawn theih Thuam chuan thil pathum, Incheina lam te, Inchhung bungrua te, pawn lama awm khawih chet theih te a huam.

2) Laksawn theih loh Thuam : Laksawn theih loh Thuam chuan In hmun te, Huan te, Sangha dil te leh thil dang khawihchet theih loh Thuam atana an pek chu a huam vek.

Hrilhfiahna : Thuam nei reng reng chu a man Tlai (Rs.20/-) in a puang thin. Thuam chu inneih ni kher lovah pawh pek theih a ni. Pek laiin Thuam a ni ngei tih sawi chian tur a ni.

Nupa chu lo inthen sela, uire vang a nih loh chuan thuam zawng zawng a chhuahpui vek thei. Amaherawh chu, Nupui chu a thih a, Thutphah tih loh a man dang zawng zawng chu pek tlak a nih bawk chuan, Thuam zawng zawng kir mah se, Thutphah a kir ve lo. Thuam reng reng chu thil pawimawh bik tambarah leh an nupaa pawimawh an tih dun thin dangah te pawh an hmang thei a. Amaherawhchu in hmuna insak nana emaw, huan enkawl nan emaw, pawisa puk tulna thilah a pasal chuan in hmun chu ama hmingin dah mah se, a hmun kha chu a chhawmtu Thuam a ni reng. Chutiang bawk chuan Thuam chu tambar thil ni lo, nawmchenna lam thil atan an nupaa remtih dunin lo hmang pawh ni se, a pasalin a nupui chu a mak chuan, thuam an lo hman man chu a pasal chuan a rul ang. Hmeichhiain sum a chhuahin emaw, mipain a nupui a makin emaw, thuam zawng zawng a kirthei. Chuvang chuan, pasal nei chu tupawhin eng pawhin lo thuam se, a thuamtu remtihna tel lo chuan neitu nihna tihdanglam theih a ni lo. Hmeichhe Thuam, in hmunah mipa sensovinb in sa sela, hmeichhia chuan sum chhuah leh si sela, in hmun chu a ta a ni reng; mahsem, in chu mipa ta a ni. Hmeichhiain a in chu a neih dawn chuan a sakna man a pasal hnenah pein emaw, a pasalin hmun chu a neih dawn chuan, a nupui hnenah in hmun man chu pein emaw an inremsiam thei. Chutianga an inremsiam theih loh chuan Roreltute thu lo chuan a tu zawk zawk mahin mahni chanpual ni lo cungah thuniehna an nei ngawt thei lo.

Chang 52 INRU Mipain hmeichhia nupuia neih duhin nu leh pate hriatpui lohvin an inah hruai sela, ‘Inru’ a ni. Man leh mual thuah inru chu fan anga ngaih a ni. Chang 36 sawi anga insawiremna a awm loh chuan nupui pasala pawm a ni lo. An insawirem hnuah chuan hmeichhe man tlaiin a pung thin.

Chang 53 TLAN DUN Mipa leh hmeichhia, inneih duh, nu leh pate hriatpui lohva anmahni awmna in ni lo, hmun dangah awm dun sela, ‘Tlan dun’ an ni. Tlan dun innei zui chu hmeichhe man tlaiin a pung. Chang 36 sawi anga inneih thatna a awm loh chuan inneia pawm a ni lo. Sumchhuah pawhin tlan dun vanga man punna tlai kha a chhuak ve lo.

Chang 54 LUHKHUNG/FAN Innei tura nu leh pa remtihna awm lova, mipa hmeichhe ina a pasal nih tuma lut hi Luhkhung a ni a. Hmeichhia mipa ina a nupui nih tuma lut hi Fan a ni. Hetiang titu tan hian mualphothlak tak a nih avangin man leh mual a nghawng thin. Mipain a luhkhung chuan a nupui man tlaiin a kiam a, hmeichhiain a fan chuan a man tlaiin a pung thin.

Chang 55 MAN LOVA INNEI Nupui pasala inneih dawna man leh mual awm lo tura palai hmanga mipa chhungte leh hmeichhe chhungte inberema innei hi ‘Man lova innei’ a ni.

Chang 56 MAN BO Hmeichhia pasal nei tawh, sumchhuah emaw, uire emaw avanga inthen tawh hnuin, a lunglen vangin emaw, chhan dang vangin emaw man pawh phut lovin, nu leh pa remtihna pawh awm lovin a pasal inah lut leh ta sela, ‘Man bo’ a ni. Chutianga lut leh chu nupa dik tak a ni leh a;amaherawhchu hmeichhe chhungten man an thing thei tawh lo. A bungraw chhawm erawh chu an chhuhsak thei a, an tuithlar thei a, an insiamrem leh thei bawk.

Chang 57 MAN AIA MA TELTU CHAWM Man aia inchawm hi, in khata awm hovin emaw, in hrang atangin emaw a inchawm theih a. Engtikawng pawhin inchawm se, inchawm hlum loh chuan man tlaka ngaih theih a ni lo.

Chutianga inchawm mek chu inngeih lohvin, hmeichhe lam duhna avangin an nupa chu inthen sela, kum thum aia tam lo inchawm tawh an nih chuan, hmeichhiain mipa hnenah man zatve a pe ang. Hmeichhia chu uire a nih chuan dan pangngaiin a pasalin Thuam leh Bungrua pawh a hreng thei. Mipa lam duhna avanga inthen an niha hmeichhia chu a pasal laka thisenpal a nih chuan, kum thum lai an inchawm tawh bawk chuan, a man zatve tlaka ngaih tur a ni a, a bak chu chang 37(1) a hmeichhe man bithliah dan chu tehnaa hmangin a zatve a pe tla tur a ni. Thisen pal lova a thih chuan chawm zui a ngai lo va, engmah dang sawi theih a ni lo.

Chang 58 MAN KIAM THEIHNA CHITE Hmeichhia pasal nei tur man, Tlaia a kiam theihnate chu hetiang hi a ni:

1) Lamthlang rapthla : Pasal sun vanga kir

2) Hringkir : Pasal nei, pasal ina fa sun emaw,

nauchhiat emawa kir leh

3) Lengleh : Pasal nei, fa nei lova kir leh

Chang 59 SEHRUI SAT CHAT Innei tura miin thu an thlun fel vek tawh hnuah mipa dangin hmeichhia chu neih zawk tumin an inneih tithulh sela, ‘Sehrui sat chat’ a ni.

Sehrui sat chattu chuan a sehrui sahchah chhan hmeichhia chu nei ta sela, a nupui man chu Sial (Rs.40/-) in a pung ang. Sumchhuah pawhin sehrui sahchah man chu a chhuak ve lovang. Mipa chuan a neih duh leh si loh erawh chuan, nupui man zat Sehrui sah chah man a chawi ang.

Chang 60 KHUAL-KAI Nulain khaw dangah pasal a neih chuan ‘Khualkai’ a ni.

Chang 61 CHHUATKIL KAI MAN Hmeichhiain a laichin bul ni lo, midang in atangin pasal nei sela, a in neitu chuan chhuatkil kai man tlai, pa chan atangin a tel thin. Sumchhuah leh uire vanga inthenah chhuatkil kai man chu a chhuak ve tur a ni lo.

Chang 62 NUPUI MAN INKHALH Unau inkara upa zawkin man pe tla lovin nupui nei sela, a nupui pa chuan inneih dawnin, “I nau Sialin ka khalh e”a tih chuan nupui man inkhalh a ni. Chutiang a lo nih chuan a nauvin nupui a neih ve hma ngeiin a u nupui man ba chu a pe hmasa ngei tur a ni. Man inkhalhna hi pe tla lovin a nau nupui man pe sela, man inkhalhna Sial chu a nau nupui man tur atang chuan a khalhtu chuan a laksak thei.

Chang 63 CHARSUTPHAWI Tlangvalin nula unau zinga a naupang zawk emaw, a naupang ber emaw, a u te pasal neih hmain nupuiah nei sela.

Charsutphawi a ni. Charsutphawia inneihnaah chuan hmeichhe man tlaiin a pung thin. A upakhat aia tam pawh neih khalh se, a man punna chu tlai aiin a tam thei chuang lo. Hmeichhia chuan sum a chhuah pawhin Charsutphawi man hi a chhuak ve lo. An makpa chuan nupui dang neih leh duh sela, a nupui sun taka man chu la ba si sela, a nupui sun taka chhungte chuan, an makpa hluiin nupui thar a neih theih loh nan, sumhmahruai leh mantang pe thei lo khawpin a man bat kha an thing tur a ni lo. Amaherawhchu, a nupui thar man a pek tlak hmain a hluii man a la bat chu a rul hmasa tur a ni.

Chang 64 THISEN PAL Hmeichhia fa nei emaw, nauchhiat emaw

chu, ‘Thisen pal’ a ni. Hmeichhiain sawnpaiin, a sawn paina chu pasalah nei sela, inneih hmain anmahni inah a hring emaw, inneih hnuah a pasal inah a hring emaw, thisen pal a ni. Hmeichhia, a pasal laka thisen pal lova a thih chuan man ba a bova, thisen pal erawh chuan man ba a bo thei lo. Rai lai mek ni sela,thisen pala ngaih a ni. Nau chunga thi pawh thisen pal a ni.

Chang 65 SEBO MAWH Innei lova nula leh tlangval kara fa a lo pian emaw, a lo pian hma pawhin, sawn man pek a nihin emaw, pek a la nih loh pawhin emaw, nula leh tlangval chu an inneih leh chuan mipa lamin man pangngai bakah Sebo mawh,Tlai(Sawn man chanve) an pe tur a ni. Sawn man pek tawh a nih chuan tlai chu Sebo mawh niin,fanghmano eia ei tur a ni a, a chanve dang erawh chu man puiah rin nghal tur a ni. Sawn man la pe lo an nih chuan man pangngai bakah fanghmanoeia ei turin Sebo mawh ‘Tlai’ a pe tur a ni.

Chang 66 HMEI Mipa, nupui pawm lai neiin, a nupui tak baka hmeichhe dang nupui angaa a neih hi ‘Hmei’ a ni. Hmei neih hi Mizo nun danah thil mawi lo taka ngaih a ni.

Chang 67 KUT ZALA TLA Nupui man ba chu man teltuin ama thuin man ba aiah a batu bungrua lo la sela, ‘Kut zala tla’ ani. Kut zala tla hian man ba aia tlem hu pawh la sela, man ba zawng zawng a tibo. Man hu aia tam lak phei chuan rukru anga ngaih theih a ni.

Chang 68 REM AR TALH/ARZANGTUAK/REM AR TALH CHHAN Mizo inneihnaah chuan palai hmangin mipa chhungte leh hmeichhe chhungte an inberem a, man an inhlan a, hmeichhia chu a pasal tur inah a lawi thin. Chumi zan chuan Sadawtin Khawnthiang a dawntir a. An sam zai nga vel ve ve thlang cvhhuakin, chhamphual chungin a suihkaihhlihsak a. Chumi zawhah chhamphual chung bawkin an sam

suihkaihhlih chu a phelhsak a. Chumi zawhah mipa ar leh hmeichhe ar a la a, chhamphual chung bawkin buhtlei hman lai ngeiin an zangah a vaw hlum thin. Chutianga Sadawt ar talh cvhu ‘Rem ar talh’ a ni a, ‘Arzangtuak’ a ni bawk. Rem ar talh chuan inremna tur a entir a. Arzangtuak chuan malsawmna a entir.Chutianga inremna leh malsawmna chu Rem ar talh chhan a ni. Kawng dang a awm leh a. Nupui nei turin man pek tur zakhamna takngial pawh nei lo sela, engemaw zat chu a theih huna peka intiamin, innei turin inremna an siam a. Sadawtin mipa ar leh hmeichhe ar chu a la a, chhamphual chungin buhtlei hman lai ngeiin a tlah a; chu chu rem ar talh a ni a, Arzangtuak a ni bawk. Chutianga neih huna man inpek tura intiam/inrem chu Rem ar talh chhan a ni.

Chang 69 INKAICHHUAK Hmeichhia pasal sun, a pasal thih atanga thla 3 hnua a pasal laka inthen thianghlimna siam chu, ‘Inkaichhuak’ a ni. Inkaihchhuah hian hriatpuitu, thenawm khawvengte an awm ngei tur a ni. Chutianga kaihhchhuah thian hnu chuan pasal dang nei thei a ni a, mipa lakah chesual mah se uire a ngaih a ni tawh lo. Amaherawhchu hmeichhia, a pasal nena fate nei tawh pasal sun, thla thum hnu pawha inkaichhuak lo chu, Pa dinhmun luaha fate enkawltu a ni. A fate man leh a tu te Pusum pawh a tel thei. Chutiang nu chu Mizo nunah nu dik, nu rinawm,nu thianghlim a ni a; amaherawhchu, mipa danga laka a chetsual chuan uire a ni thung. Pasal sun chu, mitthi chaw pek a ngaih av angin a pasal thih atanga thla thum pumhlum a pasal inah a awm tur a ni a, chumi chhung chuan inkaihchhuah tur a ni lo. Thla thum tih hi ni 90 a ni; chumi chhunga inkaichhuak lui chu chang 75 a sawi angin, ‘Sumchhuah’ a ni.

Note : ‘Pasal in’ tih hian, la indang lova nu leh pa ina awm emaw, pasal pual ina awm emaw,mi in luaha awm emaw, an nupaa an awmna apiang chu a huam.

Chang 70 MAKPA HNAMHRUAL CHAT Miin nupui a sun chuan, a nupui chhungte nen an inzawmna a chah tak avangin, ‘Makpa Hnamhrual Chat’ a ni. Makpa hnamhrual a lo chah chuan nupui dang a neih leh hma chuan pawnpui laksak tur a ni lo. An makpa chuan nupui dang neih leh duh sela, a nupui sun taka man chu la ba si sela, a nupui sun taka chhungte chuan, an makpa hluiin nupui thar a neih theih loh nan, sumhmahruai leh mantang pe thei lo khawpin a man bat kha an thing tur a ni lo. Amaherawhchu, a nupui thar man a pek tlak hmain a hluii man a la bat chu a rul hmasa tur a ni.

Chang 71 NUPUI PAWI KHAWIH Nupuiin mi pawi a khawihin, a pawi khawih dan azirin a mawhphurtu a hrang thei. Tingthul leh mipat hmeichhiatna kawngah nupui avanga lei chawi tur a nih chuan, a pasal ni lovin, ama man teltu mawhphurhna a ni.

Amaherawhc hu, tingthul leh mipat hmeichhiatna kawng ni lo, kawng dangah reng reng chuan, a nupui chawi tur leh tel tur kawngah a pasal mawhphurhna vek a ni.

Chang 72 NUPUI LAKA PAWI KHAWIH Mi nupui laka pawi khawiha lei chawi chu a pawi khawih a zirin a dawngtu a hrang thei. Tingthul leh mipat hmeichhiatna kawngah nupui lakah miin lei an chawi chuan, a pasal ni lovin, a man teltute dawn tur a ni.

Amaherawhchu, tingthul leh mipat hmeichhiatna kawng ni lo, kawng dangah reng reng chuan, nupui lakah miin lei an chawi chuan, a pasala dawn tur a ni.

Chang 73 FANGHMA NO EI Fanghmano ei chu rulh leh tawh loh tura eiral hi a ni. Nupui tlan kohnaah hian, hmeichhe nu leh pain Tlai emaw, a aia sang emaw an lo phut chuan, chu chu man ba rulh nan hman a ni thin. Man ba a awm tawh loh chuan Fanghmano eia ei a ni thin. mChumi bakah chuan,Sehrui sahchah man te, charsut phawi man te, hmingchhiat man te, inneih nia mipa lamin hmeichhe lam tana a sensote hi Fanghmano ei a ni vek. Sumchhuah nikhuaa chhuak ve tur a ni lo.

Chang 74 HNAM DANG NENA NUPUI PASAL INNEIH Mizo mipain hnam dang nupuia a neih chuan Mizo Dan angin engkim a kal thin. Anmahni inkarah intiamna bik neih pawh lo duh sela, roluah thu leh fate thuah Mizo Hnam Dan kalhin a ti thei lo. Mizo hmeichhiain hnam dang pasala a neih chuan hnanm dang chhungkuaah a luta ngaih a ni.

 

BUNG - 4

NUPA INTHEN CHUNGCHANG

Mizo zingah Nupa Inthen Dan chi hrang hrang a awm.

Chang 75 MA/MAK Mipain a nupui duh lova a then hi Ma a ni. Tupawhin a nupui a mak chuan, a nupui chu a pasal laka thisen pal a ni emaw ni lo emaw, a man ba zawng zawng a tlak vek tur a ni. A nupui chuan a bungrua leh thuam zawng zawng a chhuahpui vek thei. Nupa an neih chhunga an thawhchhuah dun In leh Lo leh bungruate chu

chhungkhat lainaten awm an tih ang angin an sem ang a;annin an sem theih loh erawh chuan khawtlang roreltuten an semsak ang. Hmeichhiain a in lam pan nan sum sen ngai sela,mipain a tumsak vek tur a ni. Nupa la indang lo, nu leh pate nena la awm chu, an

thawhchhuah dun pawh Pa angchhunga la awm an la nih avangin Pa ta vek a ni a, insem theih a ni lo.

Chang 76 SUMCHHUAH Hmeichhiain a pasal a duh lova, ama thua a then chuan ‘Sumchhuah’ a ni. Sum a chhuah chuan man pek tawh zawng zawng chu man eituten an pe kir leh vek tur a ni. Man atana tangka aiah bungrua pek ni sela, chumi ngei chu pekkir leh tur a ni. A awm tawh loh chuan a tira an pawm dan ang hu tawk an pe kir tur a ni. Hmeichhiain a thuam leh ama pual a bungrua a chhuahpui thei. Nupui nei laiin nula ngai sela, a nupuiin a pawm duh loh a, a chhuahsan nghal chuan, sumchhuah a ni lovang a, a bungrua mipa ina a luhpui ngeite chu a chhuahpui thei bawk ang. Man bat a awm chuan pek tur a ni. Nula ngai tih emaw tlangval ngai tih emaw hi nula kher

emaw tlangval kher emaw ni lovin hnmeichhe mutpui emaw mipa mutpui emaw tihna a ni.

Chang 77 SUMLAITAN Ngam leh ngama nupa inthen hi ‘Sumlaitan’ a ni. Man zawng zawng pek tlak hnua sumlaitana inthen an nih chuan man eituten an man ei atangin a zatve an pekir leh tur a ni. Mipa chuan man zatve pawh a la pe lo a nih chuan, man zatve tlinna tur a pe ngei tur a ni. Sumlaitan ni mahse, bungrua leh thuam hi then chi a nih ve loh avangin hmeichhia chuan a chhuahpui vek thei.

Chang 78 PEKSACHANG Man pek tawh zawng zawng chhuak leh tawh lo tura inthenna hi ‘Peksachang’ a ni. Peksachang tih cvhuan man atana pek sa chauh a kawk a;hmeichhe bungrua leh thuam a huam lo va, hmeichhia chuan a chhuahpui vek thei.

Chang 79 KAWNGKA SULA MAK Nupui pawm lai neiin hmeichhe dang nupui atan a hruailuhin emaw, nupui thlakna tura hualsa nei emawa a nupui pawm lai a mak chuan, ‘Kawngka sula mak’ a ni. Kawngka sula mak hmeichhia chuan buhbal leh bungbel hmun thuma thena hmun khat a chang thei. Buhbal tih hian ei leh bar leh eizawnna tur a an lo thawhchhuahte leh inchhhung bungrua pawh an pahniha an lo thawhchhuah apiangte chu a huam vek a ni. Roluahtu, nu leh pa in luahtu ngei pawh nu leh poa an thih hnua an nupaa an thawhchhuah dun chu a huam vek a ni. Nupa la indang lo, chhungte dang nena la awm chu a huam lo. Hmeichhia chuan a bungrua leh thuam, hmeichhe pual bik a chhuahpui vek thei.

Chang 80 UIRE Pasal nei laiin mipa dang ngai sela, Uire a ni. Uirena hi hmeichhe sualna chungchuang tak a nih av angin a man pek tawh zawng zawng lak kir leh vek tur a ni a, a bungrua leh a thuam zawng zawng a chan vek bawk ang. Pipute atangin,’vun inhlihsak’ em chu an ti ngai lo va, hak lai an chhuahpui thei. Pasal sun, inkaichhuak lova pa dinhmun luaha fate enkawltu pawh, mipa laka a chetsual chuan Uire a ni. Chutianga uire chu, a faten emaw, a pasala chhungten emaw, a tu zawk zawk pawhin an hnawtchhuak thei. A faten hnawtchhuak lova awmpui zel an duh chuan an awmpui zel thei a, khumpui erawh chu a chang thei tawh lo.

Chang 81 PASAL AWM LOH HLANA CHHUAK

1) Hmeichhia, a pasal awm loh hlana mahni thua chhuak chu ‘Tlan’ a ni. A pasal lo hawn a, a kohva a haw duh loh chuan ‘Sumchhuah’ a ni. A pasalin a koh duh loh chuan a ‘Ma’ a ni

2) Hmeichhia, a pasal awm loh hlana a pasala chhungte nen inngeih loh vanga, a pasala chhungter chhuahtir chu a pasal lo haw leh hnua koh tur a ni. A pasalin a koh duh loh chuan a ma a ni. Kohva a haw duh loh chuan sumchhuah a ni. A pasal lo haw hmain a tu zawk emaw lo thi sela, mahni thua chhuak chu Sumchhuah a ni a, Pasal chhungte chhuahtir chu mak a ni.

Chang 82 ATNA AVANGA INTHEN Nupa tu emaw zawk lo a sela, inthen tura ngaih a ni lo. Kum thum (Thla 36) chhung chu inenkawl ngei ngei tur a ni. Amaherawhchu, kum 3 hnuah pawh a reh loh va, inthen loh theih a nih loh chuan, Peksa changa inthen theih a ni. Kum thum hmaa mipain a then chuan a ma a ni a. Hmeichhe chhungten loh theih lohna avanga an lak chhuah chuan Sumchhuah a ni.

Chang 83 NUPUI FANAU CHHUAHSAN Nupui nei laiin nupui atan hmeichhe dang a duh zawk avangin inthenna thu pawtchata, a nupui a chhuahsan chuan ‘Nupui fanau chhuahsan’ a ni. Nupui fanau chhuahsantu chuan a chhuahsan ni atangin a in leh lo a chhuahsan chu a chang ang a, a fate ta a ni ang. Fa nei, a fate nu chu chang 102 a sawi angin a fate enkawltu a ni. Fa nei lo an nih a, an in leh lo chu an nupaa an din a nih

chuan, anupui ta a ni. Nupui fanau chhuahsantu chuan inthennna chu tichiang lo leh pawtchat lova nupui fanau a chhuahsan a, nupui fanau lakah a mawhphurhna pawh engmah ti duh lova kum thum (Thla 36) a awm chuan Nupui fanau chhuahsan a ni.

Note : In leh lo tih hian,chhungkuaa thil neih zawng zawng a huam.

C hang 84 NUPUI FANAU TLANBOSAN Nupui nei laiin nupui dang neih duh vang ni kher lovin, chhan awm lova a zinnaah emaw, a hnathawhnaah emaw, eng vang pawhin rei tak awm sela, a nupui fanau laka a mawhphurhna pawh engmah ti lo leh chin hriat lohva kum thum chhung a awm chuan ‘Nupui fanau tlanbosan’ a ni. Chumi hnuah a lo hawn leh pawhin, nupui chuan a lo duh tawh lo thei. A nupuiin a duh tawh loh chuan a in leh lo a chan ang a, a fate ta a ni ang. A fate nu chu chang 102 a sawi angin a fate ta a ni ang. An tuten pasal pawh lo nei sela, pusum kha a pu aiah an piin a tel thin. Fa nei lo an nih a, an in leh lo chu an nupaa din a nih chuan, a nupui ta a ni.

Chang 85 HMEICHHE BUNGRAW LAK Uirena tih lohah chuan, engti kawng pawhin nupa lo inthen sela hmeichhiain a bungrua a la kir leh vek thei. mHmeichhe bungraw laknaah mipa bungrua lo tel palh sela, in pek kir leh mai tur a ni a, rukru anga puh theih a ni lo. Bungrua lak hian mipa lam leh hmeichhe lam hriatpuitu fel tak an awm tur a ni.

Chang 86 ZANGZAW Mipa. vanduaina avanga mipa thei lo hi ‘Zangzaw’ a ni. Zangzaw chu inenkawl nan thla thum nghah tur ani. Thla thum thlenga nupui a pawl theih loh chuan, a nuipui chu peksachangin a kal thei a, thla thum nghak zo lova kal chu sumchhuah a ni. Hmeichhiain a pasal chu Zangzawah puh sela, a puhna chu

a dik loh chuan, hmingchhiat man chawitir theih a ni. Chumi bakah mipain anupui chu a pawm duh loh chuan Sumchhuahin a kal tur a ni.

Chang 87 CHHUPING Hmeichhia, vanduaina avanga chhuping pasal pawl theih loh chu, inenkawl nan thla thum nghah tur a ni. Thla thum hnuah pawh pawl theih loh a la nih fo chuan, Peksachanga kaltir theih a ni. A pasalin thla thum tlin hmaa a chhuahtir chuan a ma a ni. A nupui pawhin thla thum a nghah duh loh chuan sumchhuah a ni.

Chang 88 NUPA INPAWL DUH LO Inneih atangin mipain a nupui pawl duh lo sela, thla khat chhung nghah tur a ni. Thla khat hnuah pawh a la pawl duh loh fo chuan, a nupui chu a chhuak thei a, a pasal chuan man zawng zawng a pe tla vek tur a ni. Chutiang bawkin hmeichhiain a pasal pawl a duh loh chuan thla khat hnuah a chhuak ang a, man zawng zawng a pe kir vek ang.

Chang 89 NUPUI TLAN KOHNA Hmeichhia, pasal nei lai chu eng vang pawhin a pasal hnena awm duh lovin ama chhungte hnen lamah awm se, Tlan a ni. Tlan kohna chu an tlan chhan a zirin Rs.5/- atang Rs.20/- thleng a ni thei a ni.

Chang 90 SAZUMEIDAWH Tlangvalin man awm lovin hmeichhia an chhungte remtihnain nupuiah neih duhin luhkhung sela, hun eng emaw chenah duh lovin chhuahsan leh ta se la, Sazumeidawh a ni. Chutiang Sazumeidawh chuan, eng pawh lo thawk chhuak mah se, a luhpui bak chu engmah a chhuahpui thei lo.

Chang 91 NUPA INTHEN FATE DINHMUN Mizote hi pipute atang rengin Pa lam atanga chi kal a nih avangin fate chu Pa ta an ni. Nupa an inthen chuan, an fate kum thum tling lo chu Nu hnenah an awm thin. Nu lam chuan hnute hne lai chu pa hnenah an hruai thin. Kum thum tling lo chu pain lakluih loh tur a ni a. Nuin pa hnenah a hruai loh pawhin fa chu pa ta a nih avangin enkawl thuah Pain mawh a phur. Kum thum tling tawh

erawh chu, Pa hnena awm tur an ni a; nu hnena awm zawk an nih pawhin nuin chawm man a beisei thei lo. Fate enkawl thuah erawh chuan, englai mahin Pa a inthiarhlim thei lo Fatlum erawh chu nuin a tulpui peih chuan pain a chuh buai thei lo va, an fa dangte pawh an inbiakrem dan azirin Nuin a awmpui thei. Duhthlanna hmang thei an nih hnjuah chuan, an faten an awmna tur duh an thlang thei. An fate chu khawiah pawh awm se, nupui pasal neih thuah chuan pa chan leh mawhphurhna a ni reng.

 

BUNG – 5

SAPHUN

Chang 92 SAPHUN Hman laiin Mizo zingah hnam hrang hrangin ‘Sa’ biak dan an nei hrang vek a. Miin a hnam kalsan a, hnam dang sa biak zawm tur leh an hnam vuan tura a va intulut hi ‘Saphun’ a ni. Chutianga mi dang ‘Sa’ va phuntu chuan a ‘Sa’ chu a va be ve ta a. Chu bakah hnam nihna pawh a vuan tel tihna a ni.

SAPHUN DAN CHI HRANG HRANG A AWM

1) Fahrah nih vangin : Chhungkhat laina belh tur mumal nei loten hnam dang Sa an phun thin.

2) Laina siam nan : Khual lam hlaa awm ten laina hnaivai an neih lohna hmunah awmhmun bengbelin khawsa sela, laina bul hnai siam nan hnam dang Sa an phun thin.

3) Chak loh zawk vangin : Indonaa sala mante leh dinhmun chhiat avanga mi chak leh thil tithei zawk hnena intulutte chuan a lo rei hnuah an awmna hmuna an va belhte Sa an phun thin.

4) Fa dam thei loten fa an dam theih nan hnam dang Sa an phun ve bawk thin.

Chang 93 SAPHUN DAN Mi tupawhin mi dang Sa a phun dawn chuan Sa phuntu leh a phunna tur remtih tawnna a ngai a, chutianga remtih tawnna an neih chuan, hriatpuitu awmin an puangchhuak a. Saphun an tipuitling thin.

Chang 94 SAPHUNTE DINHMUN Mi tupawhin mi dang Sa a phun chuan, a phunna chhungkuate chi leh kuang nihna a lo nei ve ta a ni.

Chang 95 SAPHUN TICHAT Saphun hi a tu lam lam pawhin an tichat thei.

 

BUNG - 6

FA-A SIAM ( ADOPTION )

Chang 96 FA-A SIAM CHHAN Fa nei loten midang fa an fa atan an siam thei. Faa siam dan chu kawng hrang hrang a awm :

1) Fa nei loten fa an duh vang : Fa nei loten fa an duh avangin an fa atan mi dang fa an la thin.

2) Chawmtu neih loh vang : Chawmtu leh enkawltu bulbal nei loten an lo bawrhsawmin emaw, an lo upain emaw, anmahni enkawltu tur mi dang an fa atan an la thin.

3) Fahrah nih vang : Chawmtu leh enkawltu nei lo fahrahte chu miin an fa atan an siam thin.

Chang 97 FAA SIAMTU LEH SIAM TUR DINHMUN Faa siamtu tur puitling leh faa a siam tur naupang dinhmun chu a hnuaia sawi ang hi a ni:

1) Faa siamtu : Naupang, mahni faa siamtu tur chu mi pangngai, rilru fim a ni ngei tur a ni a; nupa an nih chuan an nupaa remtih dun a ni ngei tur a ni.

2) Kum inthlauhna : Faa siamtu tur puitling leh faa a siam tur naupang chu kum 21 aia tlem lovin an inthlau ngei tur a ni.

3) Naupang Nu leh Pa :Faa siam tur naupang chu a nu leh pa an la dam chuan an nupaa remtih dun ngai a ni tur a ni a; nu emaw pa emaw chauh pawh dam se, a remtihna lak ngei tur a ni. Naupang nu leh pa chu awm hrang pawh ni se, an remtih dun a ngai tho va;amaherawhchu, a nu emaw, a pa emaw chu, a fa ngaihsak lova tlanbosan a nih chuan, a awmpuitu zawk remtihna lak tur a ni.

4) Nu leh Pa nei tawh lo : Faa siam tur naupang chu nu leh pa nei tawh lo a nih chuan, a enkawltuin emaw, a laichin hnai ber emawin faa siam phalna a pe tur a ni..

Chang 98 FA-A SIAMNA LEHKHA Faa siam hi a siama leh a siamtu hming chiang taka ziak tur a ni. Chu lehkhaah chuan a hnuaia sawite hian an hming an ziak(sign) tur a ni.

1) Faa siam (Hming ziak thei a nih chuan )

2) Faa siamtu

3) Faa siam naupang Nu leh Pa

4) Nu leh Pa an awm loh chuan, an laichin bulhnai ber emaw, a enkawltu emaw;

5) Hriatpuitu puitling pahnih bakah Khawtlang roreltu.(Faa siamna lehkha Form-2 na en rawh)

Chang 99 FA-A SIAM DINHMUN Naupang chu faa siam a nih tawh chuan, fa tak nen a dinhmun a thuhmun a ni.

Chang 100 FA-A SIAM CHUNGCHANGA KAM TAM MAN Faa siam chungchangah hian, mi tupawhin sawi loh tur sawiin mi pawi sawi sela, chhungkua a tihkhawloh theih avangin chang 144-a kam tam hremna anga  hrem theih a ni.

Comments

No comments found.
 

Contact

Search site

 

 

 

 

                  NGAIHDAN

 

    

     Ngotekherh         Puanchei

   

        Puandum           Hmaram

 

 

 

           THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

 

                TLAWHTUTE


counter globe

 

 

  MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E