Interview: Vanneihtluanga

Mizo ziakmi zinga mipui ngainat, midang thlir dan lo deuh, a pang leh lam aţanga chhuia awmze nei ţha taka hnam leh khawtlang siamţhatna lam hawi ziaktu – Creative writer leh critic, Lengzem chanchinbu neitu leh editor,  Mizo television network Zonet neitute zing ami – Vanneihtluanga nihna leh ngaihdan thenkhat chhiar ang u khai...

1. “Sum leh pai pawimawhzia hrechiang em emtu leh a zawn pawh thiam tak ” niin an sawi thin che a, hei hi engtin nge i chhan dawn?

I. Sum leh pai pawimawhzia chu ka hria. Hre chiang em em chu ka inti ngam lo. Sum zawn leh sumdawn hi nuam ka ti hle. Mahse, ka dam chhung hun chanve ka hman liam hnu hian ka inen lêt a, sumdawng mi ni vak lovin ka inhria. Thahnemngaihna ka nei tawk lo. Sum leh pai zawn thiam tak ni ila, i zawhna chhan aia suma ka hlâwk zawk theihna tur thil tih tur dang ka hre nualin ka inhria!

2. Email kaltlanga Lengzem chanchinbu pdf. lei theih tura in siam chungchangah, mi thenkhatin, “Hetianga an tih hian an hlawk phah viau em ni? Hmun hrang hranga awmten awlsam taka kan chhiar ve mai theih nan Website-ah dah mai sela, chanchinbu hi a lar zawkin hma kan sawnpui zawk lo’ng maw? A reng thuah lengzem pdf. pawh hi print chhuah theih loh a ni a, print chhuak a chhiar duhten harsatna kan tawk a ni,” tiin an sawi a. Engtin nge i chhan dawn?

I. Hlawk phah viau hran lo. Hmun hrang hranga Mizoten pdf file subscribe theiha siam tura min ngenna avangin he thil hi kan ti a ni.

II. A bua man chawia leite hian, Internet-a a thlawna chhiar theiha awm hi a thîk deuh a. Chuvangin a man kan siam ve a ni.

III. Aizawl chhungkaw 40% hian internet connection an nei tawh turah ngaih a ni. Internet-a kan free chuan, a chhuahtu tana hekpui tham khawp internet atanga entu kan nei tawh ang.

3. Zofate hi economy lamah kan la hniam hle a, economy lama hmasawn turin enge ti ila thaa i rin?

I. Tourism hi man fuh ila chuan, - Genting Highlands(Malaysia ) ka tlawh atangin - Mizorama tih ve theih tam tak awmin ka hria.

4. India, Burma, Bangladesh leh ram hrang hranga awm Mizo hnahthlakte kan insuihkhawm a, kan inpumkhat theih nan enge pawimawh nia i hriat? Chutiang inpumkhatna lam hawi chuan i kawlawm hmawr eng chen nge i tih nun dawn?

I. Political ramri pakhat chhunga Zo hnahthlak insuihkhawmna tur min zawt a nih chuan, politician ka ni lo va, ngaihdan ka nei lo.

II. Thinlung lama insuihkhawmna min zawt a nih chuan, a pawimawh chu tawng a ni. India-a Mizote hian Mizo tawng pai deuh pawh hi deusawh lovin pawm thei sela, Mizo tawng hi zahawm se, lar se, a hmangtu hi zau zel se, chu chuan nasa takin min suihkhawm ka ring. Tawng a darh dawn chuan a hmangtu nawlpuiin ngaihsan an hlawh a ngai. Mizorama Mizote mawhphurhna a sang hlein ka hria.

5. Mizote hi tun aia kan than len theih nan a tul pawimawh i tih pakhat min hrilh thei em?

I. I zawhna a zau em mai! Mahni inhmuh dan dik a pawimawh ka ti thar hle. Inhmu dik ila, rualawhna dikin rual kan awt ang a, than dan dikin kan than len theih ka ring.

6. Ram leh Hnam hmangaih tih hi engchiah hi nge ni a i hriat?

I. Ram leh hnam a mualpho hian mualphovin ka inhria a, ram leh hnam a hmingthat hian hmingtha ve deuh sawtin ka inhria. Chu rilru nena ka nun ka hman mai hian, ram leh hnam hmangaihah ka inngai.

7. Mizo zingah nawhchizuar an lo pung a, pawngsual a lo hluar ta em em hi, a hun ve tawh reng vang em ni? Mizote hian engtin nge hmachhawn ila tha ang?

I. Nawhchizawrhna hi khawi ram leh hnamah pawh ‘necessary evil ’ a ni. Pawm tur ni lo mah se, hnar theih a ni lo. Mizorama eizawnna huang kan hriat zìmzia te, kan economy hnìamzia te, kan education system-in eizawnna a siam chhuah tlemzia te leh khawsak san kan intihhmuh dan ka en hian, nawhchizuar langsar hi kan la tlem viau, kan lawm zawk turah ka ngai.

II. Ram economy hi kal dik se, tuna hmeichhiatna hmanga ei zawng zeuh zeuh thenkhat hi chuan kawng dang an zawh ka ring.

III. Piangthar mahse eizawnna dik kan siamsak theih si loh chuan he harsatna hian min kiansan mai ka ring lo.

IV. Pawngsual hluar chhan hi tunlaia ka zirlai a ni. Ka chhang thei hrih lo che.

8. Mizoten inkutsuih nia Mokawr man to tak taka kan hawh ai hian mahni hnam thuam ngeia incheiin,inkutsuihna hi buatsaih ta ila, chu chuan a tha lamin nghawng a nei theiin i ring em?

I. Ring pawh ni ila kan hmeichhiate hian an duh chuangin ka ring lo! Chu ai chuan, khawthlang ram tihdan kan entawn nasa tial tial a, anni ang hian, mi tam deuh sawm lova inneih sawimawi ila, inneihna hi kan tizangkhai tial tial theiin ka ring. Kohhran a inhawna, remchang a siam theih phei chuan, mo kawr man ngawt ni lovin, inneihna pumpui senso hi a tlahniam theiin ka ring.

9. Mi hlawhtling nih hi pianken thil a ni thei ang em? A nih loh leh, engvang ber nge ni ang? Tet laia kan inenkawl dan hian eng chen nge thu a hril ang?

I. ‘Hlawhtling ’ kan hrilhfiah dan a zirin a dang theiin ka ring. Hausakna hi hlawhtlinnaa kan ngaih chuan, hausa ro khawma hlawhtlin theih a ni. Pianpui thatna leh thiamna hi kawng hrang hranga hlawhtlinpui theih a nih ka ring a. Pianpui loha zir chawp leh hlawh chhuah chawpa hlawhtlinna a awm tho ka ring bawk. Seilenna hian a zatve aia tam mah kawngro a sut ka ring.

10. Mi thenkhatin, “Vanneihtluanga chu Mizo a ni lo, Paihte alawm a nih ” tiin an sawi thin che a. Hei hi engtin nge i sawifiah dawn?

I. Mizo hnam pakhat Paite hnam ami ka ni.

11. Article/Essay engzat vel nge i ziah tawh i hre thei mai em aw?

I. Hre thei mai lo.

12. Lehkhabu engzat nge i khawr pum tawh a? Chu’ng zingah chuan lehlin engzat nge?

I. A zat a zawnga chhiar tham ka nei lo. Tlemte a la ni.

13. I article/essay hmasa ber i la hre thei mai em?

I. Thei tawh lo.

14. Literature hi i naupan lai atang i tui ve reng em ni?

I. Aih! Ka naupan lai te chuan literature aiin sephung ka ngaisang daih zawk!

15. A nih leh Literature lama i lo tui chho dan min hrilh thei ang em?

I. High school kal laiin, cowboy thawnthu, Lalsangliana leh James Lianmawia te lehlin ka chhiar tam hle a, JF Laldailova kutchhuak ka chhiar tam bawk. Kartin chanchinbuah hming lemin thu ka ziak a, nuam ka ti tan a. Ka graduate rualin radio chanchinthar puahchah leh chhiarah te ka inhmang bawk a. Novel ka chhiar tam a, novel lehlin hlawhchham ka ngah hle. Khang kha ka inzirna chu a ni mai awm e. Thiamna vang ni lovin, kan ramah he lama kawrawng a zauh em avangin kan kutchhuak an chhiar ve mai mai niah ka ngai.

16. Literature lamah a bika kaihruaitu deuh che an awm em? Tute nge?

I. Ka sawi takte bakah, KC Lalvunga kutchhuakin min hneh thei hle. A bak chu novel hrang hrang a ni mai.

17. Ziakmi nih hi i tum thin reng em?

I. Tum lem lo.

18. Mizo ziakmi nih hi sum leh paiah a hlawk em?

I. Hlawk lem lo. Ziakmi ai chuan ziak mite kutchhuak zuartu an hlawk zawk. Mahse, ka tu leh fate hunah chuan eizawnna zawng pawhin a hlawk tham ve tawh turah ka ngai.

19. A nih leh i nunah literature hi i hlawkpui em?

I. I zawhna hi, I kut leh ke hi i hlawkpui em tih ang deuhah ka ngai. Ka hlawkpui leh hlawkpui loh ka lo la ngaihtuah ngai lo. A tel lo hian awm dan ka thiam pawh ka ring lo. Literature angin kei chuan ka en lo va, ka lawmna leh lungngaihna ka puanchhuah ve thiamna neih chhun a ni a, miten min hriatna a nih vang pawh ni chuang lovin, thuziak hi ka nuna bet, thlan khura min ûm lûttu ni ve tura ka ngaih a ni. Chhiartu nei miah dawn lo pawh ni ila, ka ziak tho ang.

20. Ziakmite hi ziakmi ni turin an lo piang ve hrim hrim em ni?

I. Chhandam saa piang an awm thei lo ang bawkin, ‘ziakmi ni tura piang ’ chu an awm theih ka ring lo.

21. Inzirchawpa nih theih chi a ni em?

I. Ni e. Mahse ‘nih ’ lai tak hi chu, miin “I ni ” min tih loha mahni innihtir chu mualphona mai a ni.

II. Pianpui leh zir thiamna bakah, ei zawn mamawhna, tih tur dang hriat lohna, society-in a mamawhna, hun awl remchang neihna leh thuziaka sulhnu neih ve hrim hrim duhna te pawh, thuziaka mite bul tanna nei thei vekin a rinawm.

22. Ziakmi ni thei turin enge tih tul?

I. Ziah tam, ziah tur dik hriat, mahni inlansarhtir tumna aia mi dang tana tangkaina tur atana thu ziah, chhungrila thil vei thuziak hmanga phawrh chin dawklak, ziaktu rilru pua thil ngaihtuah leh hmachhawn, thu hlawm leh thu laimu lakchhuah thiam.

23. Creative idea neih theih dan leh a pawimawhna min hrilh thei em?

I. Thil engpawh, luhchilha, ngaihtuaha, ‘engemaw ’ a chantir tumna leh, vantlang thlir dan baka thlir dan danga thlir tumna, peihna leh nuam tihna te hi creative idea awmtir theitu ni vekin ka hria. Engkimah hian mi la hmuh loh thil thar a awm vek a, A ‘thil ’ ni lovin, a phawrhtuin a phawrh thiamna zawk hi ‘thil ’ tihlutu a ni thei. Rinna tel lovin thiltih a thi an tih ang mai hian, creative idea tel lo chuan, thu sei tak pawh ziak ila, kei chuan, a thi riauin ka hre thin.

24. I thuziak chhiartuten i hnenah enge an sawi thin ber? I beisei ang an rawn sawi em?

I. “Min tinui nasa ” titu ka tawng tam hle. Ka thuziak hi ka ziah laia ka rilrua a awm dan ang chiah hian a chhiartute hnenah ka pe chhuak em tih hi ka ngai pawimawh hle.

II. Creative writing a nih chuan, besei neih theih a ni lo va, abstract painting ziaktu tum leh a entu hmuh dan a inpersan thei ang hian, kan ziah dan aiin, chhiartu thinlunga a thawh dan kha a huai zawk tur a ni. Fa ka hrin tawh chuan, nun hran nei a ni. Miin ka fa an hmuh dan chungah, a hringtu ka nih avangin thu ka nei thei tawh lo.

25. I thuziak avangin mi dangte beihna i tawk tawh ngai em?

I. “Beihna ” chu tawk lo. Mahse sawisel te, a dik zawk hrilh te, an ngaihdan a nih loh thute chu min hrilh fo mai. Thuziakmi chuan a tawn tel turah ka ngai a, ka thuziak an khak avanga lâk nat leh inchhir ngawih ngawihna ka neih ka la hre lo.

II. I nunna aia i thuziak hlu zawka i hriat tawh hnu chuan, ‘beihna ’ tih angrengte hi chu eng tihna mah a ni lo. He ram hi ka la dai loh ram, ralkhata ka thlir a ni.

26. I lawina kohhranah Upa atan thlan an tum che a, i duh lo niin an sawi a, chu chu Kohhran upa nihnain lehkha ziak lama a phuar che i hlauh vang em ni?

I. Ni lo.

27. I kutchhuak chhiartuten i fiamthu thei lutuk deuh niin a hrilh tawh ngai che em?

I. Hrilh fo mai. Engtik lai pawha Pathian Thu lam hawi thu hlu tak ziak a, kohhran leh ram siamthatu eng emaw tak ni tur anga min cheibawl tum an awm thin a. Chutiang mi chu ka ni lo a, ka phak lo va, ka tlin lo va, nih pawh ka tum hek lo tih hi thuziak hmanga lantir ka duh a, a hmanraw remchang tak chu fiamthu hi a ni. Ka hoh thu ka ziah zeuh zeuh loh chuan, ka lallukhum hian min delh hlum thei dawn tih ka hria. Chuvangin, fiamthu hmangin ka intidal thin. Fiam ngam loh nih hi ka hlau ngawt mai.

28. I ril rah i fate hi engtiang mi ni turin nge i duh?

I. Chhia leh tha hriatna thiang tak hmanga thil dik leh tha nia an hriat, tihhlawhtlin chak an neih chuan, chu ngei chu tihlawhtling thei se ka duhsak.

29. Chanchinbu lama Mizote hmabak nia i hriat pakhat tal min hrilh thei ang em?

I. Kan tiatpui hnam dangte nena khaikhinin, media-ah hian Mizote hi kan intodelhin kan inchawm tha tawk hleah ka ngai. Chuvangin kan hmabak pawh ka hmu thim hran lem lo. Media avang hian tun kum 5 chhungin Mizoram leh a chhehvelah Mizo tawngin bu a khuar nghet lehzual turah ka ngai.

30. Zo hnahthlakten lehkha chhiar kan thatchhiat em em chan hi enge?

I. 1. Electronic media avang hian khawvel mihringten lehkhabu chhiar kan thatchhe vek. Chumi thli tleh chu kan tuar ve a ni. 2. Chhiartute mamawh dik tak zawng lo vin, thuziaktuten keimahni tuina lam thu kan chhuah tam. 3. Pass leh certificate neiha lungawi ta mai kan tam a, chhiar chhunzawm kan thatchhia.

31. Eng hunah nge lehkha i ziah deuh thin? Engvang nge?

I. Lehkha ziah hi ka eizawnna pakhat a ni a, ka nileng hna a ni. Mahse ka thawk chak lo hle a, thuziaka min sawmtute sawmna 20% pawh ka tihlawhtling phak lo.

32. Mood (rau ) a awm loh chuan lehkha ziah hi thil awl lo tak niin an sawi thin a, chutiang chu nangmahah a ni ve em?

I. A thu a zir a ni. Thu naran chu ziah mai theih a ni. Creative writings atan chuan fianrial te, thinrim te, lunglen te, ngawl vei leh uire anga inngaih te... ka mamawh vek. Creative writer hi mi tawp tak an nih ka ring!

33. Tawng dang atanga Mizo tawnga lehkhabu lehlin hi enge a pawimawhna?

I. Tawng dang chhiar thiam lo leh chhiar phak lote tan bengvarna a ni. 2. Thu leh hla khelmual a tizau. 3. Hnam dangte kutchhuak atangin mahni dinhmun kan inteh thei.

34. Lehlin lamah Mizote ka la hnufual nge, kan tawk thawkhat ve ta viau?

I. Kan khaikhinpuite a zir a ni. Bengali leh Kawl chu kan khing phak lo chiang sa a. Hmar chhak bial hnam dangte nena khaikhin chuan, Assamese leh Meitei hi Hindi/Bengali atanga lehlinah kan tluk lo a. Khasi hi English atanga lehlinah kan tluk lo mai thei bawk. Chhe lutuk chu kan ni lo. Pathian Thu lam thil ringawt lehlin hian kan bengvar dan a tirualkhai lo deuhin ka ring.

35. Lehkhabu i lehlinin Mizo tawnga dah dan turah harsatna i tawk ngai em?

I. Tawk fo mai. Harsatna ah ka ngai lo va, thil chinfel châkawm tak hmachhawn angah ka inngai thin.

36. Tunlai hian Internet-in Mizote min rún mek a. Khawih lova kan awm theih loh Internet chu a thatlohna lam hlir sawiin kan insawithaih reng bawk a. “Kan hun tawngah Internet hi hmang lo thei kan nih loh avangin Internet hi tangkai tak leh fimkhur taka hman dan lam kawhhmuhna lehkhabute hi, ani ziakmi ni bawk, Internet lam khawih thiam bawk hian min buatsaihsak thei se..Mizote hian kan mamawh takzet a ni...” tiin mi thenkhatin an ngen che a. Engtin nge i chhan let dawn em?

I. Lengzemah kan ziak zeuh zeuh. Heng hi ziah-rêm theih a ni chiah lo va, mahni inthunun a tangkai ber. Kei ngei pawh hian ka hriselna nghawng khawpin ka birh lutuk fo. Thangtharte hi ka dem lem lo.

37. Ziakmite zingah tute nge i ngaihsan?

I. An tam mai. A hun leh a bu a zirin ka ngaihsan thlâk changte ka nei a. Mizovah chuan KC Lalvunga ka ngaisang hle. Mumangah chuan Mark Twain-a hi ka lo ni fo.

38. Mizo literature hmasawn zel nan enge tul?

I. Nun nghet.

39. Special - 1. Misual leh mitha (Evil-man and goodman ) hi an awm tak tak thei em?

I. Bible in min hrilh pianpui sualna bakah hi chuan, mihring hian sualna leh thatna hi kan inthlahchhawng ngei ngei tur niah ka ngai lo. Taihmakna leh thatchhiatna ang chite hi pianken (inthlahchhawn theih) a nih theih ka ring a, Mahse, taima hi mitha a ni ngawt lo va, thatchhia hi misual a ni ngawt bawk hek lo. Tunlai khawvela sual leh tha thliartu chu dan a ni. Mahse dan bawhchhia (criminal) hi misual (sinner) a ni kher

lo. Sual vanga dan bawhchhia erawh chu an awm thei. Misual leh mitha kan tih thenkhat hi chu, an sualna leh an thatna tak tak aiin, suala puhtu leh fela ngaitute tehna lamah misual leh mitha an ni mai zawk a ni. Dan awm miah lo pawhin sual leh tha erawh chu a awm. Sual titu hi misual kan ti a, tha titu hi mitha kan ti mai a ni. Misual leh mitha tehna dik tak chu an thil tih ni lovin, an tihna thinlung zawk a ni. Vawiina misual kan tih hi a sim chuan naktukah mitha a ni thei tho.

40. Khawvelah hian (Pu. Vanneihtluanga) khawi laiah nge i din a, i awm?

I. Tlai dar rukah ka khawvel a thim dawn a nih chuan, ka hringnun sana hian dar hnih a kâwk tawhah ka ngai. Suangtuahna lamah ka ego hian a lai lum la chuh reng mah se, “...a takah chuan, a nâka zentu ni ngam lo va, a lum tâwka áitu a ni zawk,” tiin ka thlan chungah ka nihna an la rawn sawi ka ring.