MIZO MIZONA HUMHALH

MIZO HNAM DAN ( MIZO CUSTOMARY LAW ) IV

11/01/2010 19:30

BUNG - 10

THIH THU LEH THIHNA CHUNGCHANG.

Chang 155 THIHNA CHI HRANG HRANG.

1) Awmlai (Natna avanga thi)

2) Sarthi (Tawhsual tawka thi)

3) Raicheh (Nau chunga thi)

4) Zachhamlak ( Nat lawk awm lova thi)

A chunga sawi anga thite khawtlangin a buaipui dan Chang 30-na en rawh.

5) Hlamzuih [Nausen thla thum (ni 90) tling lova thi] Hlamzuih khawtlangin an buaipui dan Chang 31-ah en rawh.

Chang 156 IN SIL Mi tupawhin ama chhungte leh a laina ni lo, hmun danga thi, a inah la lut sela emaw, dama lo lut kha a inah thi sela, eaw, a thia chhungten in sil nan an pek chu ‘In sil man’ a ni. In sil man hi mitthi ruangin mi in a tihbawlhhlawh tihfaina leh rilrua thinhrikna tirehtua ngaih a ni.

Chang 157 THLAN, LUNGPHUN LEH LUNGDAWH TIHCHHIAT Mitthi chhungten thlanah lung phunin emaw, kawtchhuahah lung dawhin emaw hriatrengna an siam thin. Hetiang thilte hi Mizo Danah serh leh roh em em a ni. ‘Lungphun’ tih hian mitthi hriatrengna tura lungphun emaw, lungdawh emaw, thingphun emaw a damlai lungphun emaw a huam a ni. Mi tupawhin a neitu remtihna lova lungphun a tihchhiat emaw, a sawn emaw chuan, roreltuin a awm tawk a chawitir thei. Chu bakah a tihchhiat tak lungphun tlukin a siam tha leh tur a ni. Khawtlang mamawhna avanga tihchhiat a tul pawhin a neitute nena inbiakrem hmasak tur a ni.

Note : Hmanlai chuan, Thlanah lung an phun meuh lova, mi khawsa tei deuh chuan ran talhin, kawtchhuahah emaw, hmun langsar laiah emaw lung an dawh thin. Tun lai chuan kawtchhuahah lungdawh a awm ta meuh lova, Thlana lungphun erawh chu ngaihpawimawh a ni ta zawk.

Chang 158 THLA HUALMi tupawhin a hnuaia sawi ang thil hi a chungah a thlen a, chhungte emaw, laichin hnai dangte emawin a puala thiltih an neih hi ‘Thla hual’ a ni. Thla hual theihna chi hrang hrang a awm.

1) Nau a lo pianin chhungkuaa mi thar lo luh lawm nan

2) Pasal sun, pasal in atanga thla tum hnua kaihchhuah thlavenna atan.

3) Chhungkaw zinga mi an thih avanga thlamuanna atan

4) Miin jramsa hlauhawm emaw, thih hlauhawm thil dang vang emawa thlabarna a tawhin, thlavang hauhna atan Puin a tute thlahual nan chawhlui a siam sak thin.

Chang 159 LUKHAWNG Lukhawng hi Puin a tute thla a hualsak thin avanga a tuten Pu an pek a ni. Amaherawhchu, thla hual nazawngin lukhawng a nei lo.Mi tupawh, thih hlauhawm khawp dinhmu emaw, thlabarna nasa tak emaw tawkin him takin lo awm leh ta sela, a pu (a nu pa) in emaw, a laichin hnai tak dangin emaw a thla a

hualsakna chuan lukhawng a nei thin. Thla hualsaka chu a lo thih chuan, a thla hualsaka fapa hnenah a pa thla a hualna man Lukhawng chu, thlahualtu chuan a thing thei. Mi naran thla inhualna chu ar-va a lo nih thi avaingin , lukhawng pawh a tam lem lo va, Khuangchawi thlahualna chu ar-va mai a nih loh avangin a Lukhawng pawh a tam. Sailo thlahualna chu Sial a ni a, a Lukhawng pawh Sial a ni Chang 160 THLAICHHIAH Mizo pipute ngaihdan chuan, mi a thihin , a thalrau kalchhuak turin ran thlarau kalpui tur a neih theihna tura a thih ni a ran talh hi ‘Thlaichhiah’ a ni a, mi an inralpalh avanga an tih nia Siala an thisen pawh Thlaichhiah a ni bawk. Thlaichhiahna ran talh sa chu thlan lai hrai nan an hmang thin.

Note : Inthlaichhiah hi thih ni a tih a ni ber thin a, Lal thi erawh chu tlai deuhva tih a ni thin. Khuala mi thlaichhiah pawh thih ni aiin a hnu deuhvah a ni thin. Thlaichhiah nan a nei chuan ran lu kim an talh a; minaran chuan an neih ang ang an talh thin.

Chang 161 MITTHI CHHIAH Mizo pipute chuan, mi an thihin thla thum chhung chu, a thlarau in bul velha awmin an ring thin. Chuvang chuan a nupui emaw, a chhungte emawin a ei tur an dah sak thin chu ‘Mitthi chhiah’ a ni. Chu bakah chuan Mim Kut lai

hian Mizo pipute chuan mitthi thlarauvin an thlan an rawn tlawh leh thina an rin avangin an ei tur an dah pawh Mitthi chhiah a ni.

Chang 162 THISEN Mi a thihin a thlarau kalchhuak tur chuan ran thlarau a kalpui theihna tura mitthi puala rantalh chu Thisen a ni. Sa emaw tia inralpalh avanga aral palhtuin a ral palh aThisen chuan. thupha chawina leh ngaihdam dilna a huam nghal.

 

BUNG - 11

RANVULH CHUNGCHANG

Chang 163 RANVULH HUAM CHIN ‘Ranvulh’ tih chuan a hnuaia sawi mihring ran vulh chi hrang hrang a huam.

a) Ranpui : Bawng, Sial, Sakawr, Lawi.

b) Ran dang : Ui , Vawk, Kel, Beram, Zawhte. Ar, Varak, Vatawk, Parva leh a dangte. Heng bakah hian ramsa pawh mihring khawi lai chu a huam vek a ni. Chang 164 RAN VULHHLAWH A no emaw, a sa emaw, insem atana midang ran vulhsak hi ‘Ran vulhhlawh’ a ni .Ran vulhhlawh dan chu hetiang hi a ni.

1) A note insem tura vulhhlawh : A no insem tura ran vulhhlawh dan chu a neitu leh a vulhtu inzah sem a ni a, a no chu pakhat chauh a nih chuan, a vulhtu chan a ni. Inkawp kim lo a nih chuan a vulhtuin a chang tam thin.

2) A sa insem tura vulhhlawh : Miin talh hun bithliah emaw, hu bithliah lovin emaw, a sa insem atan mi dang ran aulh thin. Ran chu talh hunah chuan a sa an insem bakah a vulhtuin a lu a chang thin.

Chang 165 SECHHUDAWM Miin vulh atan Sial, a pian hmaa a neitu nen

inberema, a no lo piang tur lei nan a man a pek lawk hi ‘Sechhudawm’ a ni. Sechhudawm chu ran neitu leh a dawmtute inbiakremna a ni. Se no chu a pian atanga thla li hnuah a khel an beng thin. ‘Khel beng’ tih awmzia chu ran neituin a neitu tur chu a ran a hmuhtir a, a neitu nihna a hlan a, a neitu tharin a lo pawm hi a ni. Sechhudawm hnuah Sepui chu no a neih hmaa a thih chuan, a dawmna sum chu a dawmtu hnenah pek kir leh tur a ni. Ran chuan no vawo tum a neih thleng pawha, a khel ben hmaa a no chu a riral zel chuan, a dawmna man chu a neitu chuan a dawmtu hnenah ape kir leh tur a ni. Pek kir leh tur aneih loh chuan Sepui chu a neitu leh a dawmtu chuan an intawm tawh tur a ni. Hei hi sial chungchang bikah hman ni mahsela, ran dang chungchangah pawh hman ve theih a ni.

Chang 166 RAN CHUANG Khawi khuaah pawh ran chuang a awm chuan, khawtlang roreltute hnenah hriattir thuai tur a ni. Roreltute chuan, a zau thei ang berin khaw thenawmte thlengin , an khua/rama ran chuang awm chu an puangzar tur a ni. Hriattirna chhuah atanga thla khat chhunga lam tu an awm loh chuan, ran chuang chu khawtlang roreltuten khawtlang sum atan an nei thei.

Chang 167 RANVULH THI Vantlang tana hnawksak theihna hmunah ranvulh thi sela, a neitu hriattir thuai tur a ni. A neitu chuan a rang thei ang berin a ruang hlawmin a seng fel tur a ni. Hriattir a nih hnuah a neitu chuan, a ran ruang chu a seng fel duh loh chuan, khawtlang roreltuten an ti riral thei.

Chang 168 RANVULH INSUAL Tu chotuah mah ni lovin, ranvulh insualin thi sela, tumah mawhchhiat theih a ni lo, a neituin a ruang a hlawm mai tur a ni.Chotuah vanga insuala thi emaw, silawng emaw a nih hchuan , a chotuah tu chu a ran leh a dinhmun azirin chawitir theih a ni. Ran neituin a ruang emaw ,a silawng emaw a chang thin.

Chang 169 RAN TALH PALH Tupawhin mi dang ran vulh mahni ta emaw tia haiin talh sela, ‘Ran talh palh’ a ni. Tupawhin mi ran a talh palh chuan, a talh palhtu chuan a ruang a hlawm ang a, a aiah ama ran chu a ran talh palh neitu hnenah a pe thung tur a ni. A ran pek chu khuahkhirh a ngaih dawn avangin a khuahkhirhna tur ‘Palhuang’ a siamsak tur a ni. Ran talh palh chu a talh palhtu ran aia a len zawk chuan,an in lenthleihna

ang zelin, a ran neitu zangnadawm nan a talh palhtu chuan, a hu tawk a pe tur a ni. A talh palha ai khan a talhtu ran chu lian zawk mah se, a talhtu chuan a inlenhleihna a phut thei chuang lo. Ar leh thla nei dang talh palh chu a tia pui emaw, a hu tawk emaw pek tur a ni.

Chang 170 RAN KUTPALH Engti kawng pawha tihpalh thila mi ranvulh tihhlum emaw, hliam emaw hi ‘Ran kut palh’ a ni.

1) Thi khawpa kutpalh : Miin mi ranvulh a tihhlum palh chuan, a tihhlumtu chuan a ruang a hlawm anga, a tihhlum nena inphu tawk ran emaw, tangka emaw ran neitu hnenah a pe ang.

2) Thi lova kutpalh : Miin mi ranvulh a tihhliam palh chuan, ran chu a neituin a chang ang a, a tihliamtu chuan ran hliam enkawlna senso a tum ang.

Chang 171 RANVULH SATHANGA AWK

1) Thang kamna awm reng rama mi thang kamah ranvulh awk palh sela, lei a kuai lo. Amaherawhchu, a ran len dan azirin thang kamtu chuan ran neitu hnenah zangnadawmna an pe thin.

2) Sa thang kamna chu thang kamna awm a nih loh chuan, a ran len dan azirin, thang kamtmu chu chawitir theih a ni. A ruang leh a chaw chu ran neituin a chang ang (Thang tih hian Kar, Fal, Vawmtlak, Hum leh thang dangte a huam). A ruang hlawm tlak loh a nih chuan, a man hu tawk ran neitu hnenah a pe tur a ni. Hremna dang a awm lo.

Chang 172 RANVULH NGHAISAK Sil khawp emaw, thihpui khawp emawa mi ranvulh chunga kutthlak chu ‘Ranvulh nghaisak’ a ni. A hnuaia sawi ang hian ran nghaisakin man a nei :

1) Ranpui nghaisak : Ranpui nghaisatu chu, a ran leh a nghaisak dan azirin lei chawitir theih a ni. Lei chawi chu ran neitu chan tur a ni. Vawk hi Ranpui ni lo mah sela, a man a tam avangin, a nghaisatu chu ranpui nghaisa anga hrem theih a ni.

2) Ran dang nghaisak : Ran dang nghaisatu chu ran leh a nghaisak dan azirin, lei chawitir chu ran lah anghaisak dan azirin , lei chawitir theih a ni. Lei chawi chu ran neitu chan tur a ni.

3) Ran ruang chungchang : Ranpui emaw, ran dang emaw nghaisak chu a thih chuan, a ruang hlawm tlak chu a neituin a hlawm ang . Hlawm tlak loh khawp a nih emaw , a ran chu a sawi loh chi emaw a nih chuan, a nghaisatu chuan a ruang chu a senghawi ang . A nghaisatu chuan a ran hu tawk a chawi ang. Lei chawi chu ran neitu chan tur a ni.

Chang 173 RAN PHIL Tupawhin mi ranvulh, a neitu hriat loh va, a ruka a talh hi ‘ Ran phil’ a ni.Ran philtu chuan a neitu hnenah a man hu tawk a rul tur a ni. Chu bakah Roreltuin a phu tawkin a hrem thei. Ar leh thla nei dang phil pawh a hu tawk chawitir theih a ni.Lei chawi chu ran neitu tel tur a ni.

Chang 174 RAN PAWI KHAWIH Ran chu a neituin tha takin a khuahkhirh tur a ni. Ranin pawi akhawih reng reng chu a neityu mawhphiurhna vek a ni. Ranin pawi a khawih theih dan chu a hnuaia sawi ang hi a ni.

1) Ranin mi lo emaw, mi huan emaw a thlai leh thil dang emaw a tihchhiat chuan, ran neityu leh khawtlang roreltute hrilh vat tur a ni. Khawtlang roreltute chuan, ran neitu chu a ran khuahkhirhtir tur a ni a, a khuahkhirh that tawk loh chuan, khawtlang roreltute chuan ran neitu chu a ran tiral turin an hrilh tur a ni. Hrilh atanga kar khat chhunga ran chu a tihral loh chuan, khawtlang roreltute chuan a ran chu an hralhsak nghal thei. Hralh a nih chuan, ran man chu a tel tur a ni. Khuahkhirh that tawk loh avanga ranin kut a lo tuar chuan, thubuaia lak theih a ni lo.

2) Mihring chunga ran pawi khawih : Ranin thihna thlen khawpa mihring chunga pawi a khawih chuan, zangnadawm nan ran neitu chu chawitir theih a ni. Ranin thihna em thlen lova a tihnat chuan, ran neitu chu a ranin a tihnat enkawl nan a nat dan azirin chawitir theih a ni. Hetiang mihring thihna thlentu ran chu kar khat chhhunga tihral tur a ni a, Ran neitu chu a ran tiral tura hrilh nghal tur a ni. Hrilh hnu pawh a a tihral loh chuan, Khawtlang roreltuten an tihralsak thei.

Chang 175 UI

1) Ui seh : Uiin mi a seh chuan, ui â seh enkawla enkawl a ngaih avangin, ui neituin dam lo enkawlna senso a tum tur a ni. Ui chu a seh atanga ni Sawm (10) chhung a ât leh ât loh fiah nan khuahkhirh zui tur a ni a;khuhkhirh a nih loh chuan, tupawhin lo tihlum mah se, thubuaia lak theih a ni lo. Ui chu a ât chuan tihhlum nghal tur. Zawhte seh pawh ui â seh ang bawk a ngaih a ni.

2) Ui â seh : Ui â-in mi a seh chuan, a dam lo enkawlna senso zawng zawng ui neituin a tum tur a ni. Thihna hial a thlen phei chuan, dam lo enkawlna senso bakah chang 124 anga rel theih a ni.

3) Ui seh dangte : uiin ui dang emaw, ran dang emaw a seh chuan, ui â seh anga sawngbawl phawt tur a ni. A sehtu ui chu a ât leh ât loh finfiah a nih hma chuan, a sehtu leha seha pawh chu khuahkhirh a, a hliam chu enkawl tur a ni. Enkawlna senso chua a sehtu ui neitu chuan a tum ang . A sehtu chu a ât chuan, a sehtu leh a seha chu tihhlum ve ve nghal tur a ni. A enkawlna senso bakah Tlai chawitir theih a ni. A sehtu chu fihfiah hnua a ât loh chuan a hliam senso bak thil dang sawi a ngai lo.

4) Uisathiam : Ram chhhuahnaah uisathiam tihhlum palhin lei a kuai lo va, uisathiam avanga miin sa an kah chuan, a awm tawk chanvo siamsak tur a ni. Uisathiam chu pakhat aia tam hruai a nih pawhin, chanvo pakhat aia tam a chang thei chuang lo.

 

BUNG – 12

MIZO RO INLUAH CHHAWN DAN

Chang 176 RO Ro chu in leh lo te, sum lah pai te hi a ni.

Chang 177 RO NEIH DAN Ro inluahchhawn chungchangah ‘Ro’ tih hi a hnuaia sawi ang hian kawng thumin a then theih :

1) Thlahtute atanga neih ro : hei hi chhungkaw Pa berin a pi leh pute emaw , a nu leh a pa emaw atanga ro a luah hi a ni.

2) Thawhchhuah atanga neih : Ro neituin a pi leh pu emaw, a nu leh pa te emaw atanga Ro a luah ni lo, ama kut khawih emaw, a nupui fanaute nena an thawhchhuah liau liau emaw atanga an eih Ro te hi a ni.

3) Chhungkaw ro awm thei dang : Ro neitu nupuiin emaw, a tu leh fate leh amote emaw, pa ina awmkhawm chhunga anmahni hminga ramm leh thil dang chi hrang hrang an neihte pawh ro a ni vek a. Amaherawhchu, chang 50 leh 51-a a sawi hi chu hmeichhe ro bik a ni.

Chang 178 RO NEITU Mizo hi pate lam atanga thlah kal zel leh ro inluah chhawng zel kan ni a. Chuvangin chhungkaw pa ber chu ro neitu a ni. Chang 177 (3)-a ro pawh hi

chang 50 leh chang 51-a a sawi. hmeichhe bungrua leh thuam tih loh chu, pa ina awmkhawm chhung chuan pa ro vek a ni. Chhungkaw pa ber ro neitu tih hian, hmeichhia pawh chhungkaw pa ber dinhmunah a din chuan a huam a ni.

Chang 179 RO NEITU THU NEIHNA Ro neitu chuan a ro chungchangah a hnuaia sawi ang hian thuneihna a nei :

1) Ro neituin a dam laiin, tawngkain a ro a sem thei.

2) Ro neituin a dam laiin thurochhiah a siam thei.

3) Ro neituin, a ro thenkhat chu pian leh murnaa ro luahtu tura a ngaih ni lo, midang hnenah emaw, pawl hnenah emaw pawh a pe thei.Mahsela, hetianga ro changtu hi ro luahtu ani chuang lo. Ro thenkhat a chang ve mai chauh a ni.

Chang 180 RO LUAH THEIH INDAWT DAN

1)     Mizote hi chang 178-a sawi angin Pate lam atanga chithlah kal zel leh ro inluah chhawng zel an nih avangin ro neitu chu pa a ni. Pa a thih chuan a upui chu

chang 181 (1)-a sawi angin, ro neitu, pa dinhmun luahtu a ni. Ro neitu a thiha ro luah theite indawt dan chu hetiang hi a ni.Fate leh mahni bulbal dik tak, thisen zawmpuite chauh ro luahtu tak tak an ni thei. Mani bulbal tak tak te chu : fa te, pa te, pianpui nau te, pa unau te, p (pate pa) te, tupa (fapa fate) te, fanu leh tunu (fapa fanu) te leh an thlahte an ni.

2) a) Ro neitu ro luah tur hian, nu leh pa awmpuitu fapte an lal ber a, chumi zingah awh chuan fatlum, chhungpui fa(nupui dik tak fa) hi nu leh pa chawmhlum tura ngaih a nih avangin a lal ber a ni. Fatlum pawh ni se indang tawh, nu leh pa awmpui lo a nih chuan, a fapa dangte chuan a naupan dan indawtin chumi dinhmun chu an rawn luah ang a.Fapate zingah chutianga nu leh pa awmpuia chawm hlum thei an awm loh chuan, awmpuitu leh chawmtu chu fanu pawh nise roluahtu a ni thei. Fapa mal chu hnathawhna leilet emaw, huan emaw, hna dang avangin emaw in hrangah lo awm mah sela, ro khawm thei lo tur anga indanga ngaih tur a ni lo. Nu hrang laka fate pawh pa hnena an awm chuan, roluahtu dik tak an ni a, Nu hnena awm nghet erawh chuan, fapa, pa hnena khawsa an awm chhung chuan pa rovah chanvo a nei lo.

b) Fapa, pa ro luahtu tur chu a ro luah hmain thi sela, a thia fate chuan a chunga ro luah dan sawi angin ro chu a luah ang;

c) A dawt lehah chuan, ro neitu chuan fapa dang a neih lohva, fanu a neih chuan fanu chuan a luah ang. d) A dawt lehah chuan , an la dam a nih chuan, ro netu nu leh pa te.

e) A dawt lehah chuan ro neitu unau mipa leh an fate;

f) A dawt lehah chuan ro neitu farnute leh an fate;

g) Ro neitu chuan unaute a neih loh chuan, pu (pate pa) lama thisen inawm leh remchang hnai ber apiang :

h) A chunga sawi anga mipa lama ro luahtu tur an awm loh chuan hmeichhe lama laichin hnai ber.

Chang 181 RO LUAH DAN

1) Ro neitu, fanu fapa nei a thih chuan, a fate chu an nu hovin an khawsa ang a, an nu chu chang 178 leh chang 180-a sawi angin ro neitu pa dinhmun luahin, fate man teltu leh pusum eitu a ni.Ro luah chungchangah pawh tuma tibuai theih a ni lo.Hetianga tu leh fate enkawl thei nu chu, nu dik leh nu rinawm, nu jzahawm leh chhuan tlak, nu thianghlim a ni. Chutiang a nih zawh loh erawh chuan, chanvo engmah a nei thei

lo. Pa remtihnaa lo indang tawh fapa tan emaw, chanvo siamsak leh tul bikna vang emawa In Lo Ram dinhmun dihdanglam tur thuah pawh, nu remtihna tel lo chuan tih theih a ni lo. Amaherawhchu, nu chuan pa dam laia pa duh dan tlangpui chu a zawm ngei tur a ni.

2)Insem tur chi-ah chuan, fapa tlum ber chu a farnuite leh naui chhawmdawl ngaite chhawmdawltu tura ngaih a nih avangin a unaute chan leh hnih a chang ang. Amaherawhchu, insem theih loh a chanpual chu, a unaute chan leh hnih hu a nih chuan, insem theih chi-ah chanpual a nei lo vang. Hetian thuah hian fanu, inhrang chang lova la awm, nu leh pa in chhunga thawk chhuaktu chuan chanvo a nei ngei tur a ni.

3) Ro neitu chuan fap nei lovin, fanu chauh neiiin a nupui fanau thihsan sela, a fate chu a nu hova an khawsak laiiin an nu chu thi ve leh ta sea, nu leh pa ina la awm fanute chuan ro chu an luah ang a, Ro insem dan chu fapate ro insem dan ang bawk a ni ang.

4) Ro neitu chu nupui fanau nei lovin thi sela, an nu leh pa an dam chuan a ro chu an luah ang. An dam tawh loh chuan, chang 180-a ro luahtu lal dan indawta a hnai berin a luah ang.

5) Ro neitu chuan, fa nei lova nupui a thihsan chuan, chang 184 (4)-a a sawi anga rel tur a ni.

6) Ro neitu chuan, a nupui ni lo mi dang lakah fa nei sela, a ahnena a awmpui chuan, a nupui laka a fate chan ang bawk chanvo a nei ve ang. Amaherawhchu, chutiang chu kum thuah naupang ber ni mah sela, fatlum chanvo a chang thei chuang lo.

7) Pain a nupui a sun hnuin nupui dang nei leh sela, a nupui te lakah chuan fa nei ve vein amah chu thi ta sela, a nupui hmasa bungrua, chang 50-a a sawi ang chi bungrua a neih reng reng chu a nupui hmasaa laka ama fa bikten an chang ang. Chutiang bawkin a nupui hnuhnung bungrua pawh ama fa bik ten an chang ang.

8) Mizo Ro inluahchhawn danah hian, tulna bik tak a awm loh chuan, roluahna lehkha lak emaw, pek emaw a awm ngai lo.

9) Mizo Ro inluahchhawn danah hian, tul bikna a awm chua, Roreltu hnen atangin Roluahna lehkha lak tur a ni.

Chang 182 THUROCHHHIAH Thurochhiah chu, Ro neituin a ro luahtu turte hnena a ro an luah dan tur a siam leh mi dang hnena a ro sem dawngtu tur leh an chanvo tur a siam hi a ni. Chu chu ro neituin tawngkain emaw, ziakin emaw a siam thei. Thurochhiah siam dan chu a hnuaia sawi ang hi a ni.

1) Tawngkaa thurochhiah sem dan : ro neituin a rilru hrhfim laiin tawngkain Thurochhiah a siam thei.Chutiang thulhah chuan thuhretu pahnih aia tlem lo hriatpuiin a ro a semna thurochhiah chu a siam ang. Vanduaina tawh phut vangte leh dam lohna avanga turochhiah siam hmanhmawh bikna thilah chuan, thuhretu pahnih nei kher lo pawh ni se, a thurochhiah chu pawm theih a ni.

2) Thurochhiah ziaka siam dan : Ro neitu, puitling chin chuan mihring rilru pangngai put lai leh a rilru hahfim laiin, chang 180 (1)-a a sawi, a mi duah apiang roluahtu atan thurochhiah a siam thei.

3) Thurochhiah ziak dan : Thurochhiah ziaka siamtu chuan a hnuaia mi ang hian a siam tur a ni.

a) Ro neituin chang 180-a mi anga a ro luahtu tur hming leh awmna khua te,amah nena an inlaichinna leh ro a luah tur chu chiang takin a ziak tur a ni.

b) Ro neituin , ro luahtu atan ni lovin, chang 179 (3) anga a ro thenkhat chauh pek atan a thurochhiah ziaka a siam pawhin, thurochhiah a siamsaka hming leh awmna khua te, a ro pekte chu chiang takin a tilang tur a ni. Chutianga a ro sem dawngtu chu chang 179 (3) a sawi angin, ro luahtu nih a tling lo.

c) Ro neitu chuan, thurochhiah chu ziakin a siam ngei a ni tih fiah nan, a hming a ziak ngei ang a, a ziak ni leh thla leh kum pawh a ziak tel thlap tur a ni. Ziak thiam lo a nih chuan, a kutzungpui thla a nem kai ngei tur a ni.

d) Ro neituin, ziaka thurochhiah a siam chuan, ama duh dan ngeia a ziak a ni tih hriatpui nan thuhretu pahnih aia tlem lo , mi ang pangngai pyuitling chinin , ro neitu hming ziak zawnah a hmuh lai leh hriatpyui ngeiin an hming leh an awmna hmun, ni leh thla leh kum chiang takin thurochhiahah chuan an ziak ve tur a ni. Amaherawhchu, Ro neituin ziaka thurochhiah a siamin, ama ziak ngei a ni tih rinhlelhna a awm loh chuan thuhretu awm lo mah se pawm theih a ni.

e) Ro neituin, a ro thuhmun atan thuochhhiah vawikhat aia tam, tawngka emaw, ziak emaw a siam chuan, a hnuhnung zawk apiang pawm tur a ni.

Chang 183 THUROCHHHIAH DIK LO SIAM

1) Tupawh vauna emaw, bumna emaw, dawt emaw hmanga, ro neitu, ama duh dan hmang thei lova thurochhiah siamtirtu chu hrem theih a ni.

2) Ro neitu hminga dawt thua thurochhiah lo siamtu chu, a chunga hremna siam ang hian hrem theih a ni.

Chang 184 PASAL RO CHUNGCHANGA NUPUI DINHMUN

1) Pasal ro luah thei tu emaw, chanvo nei thei tur emaw chuan, a nupui a nihna a chiang tur a ni.Chang 36-a sawi anga inneihna chiang tawk a awm loh chuan, Nupuiah chhiar theih a ni lo.

2) Pasal sun chu, Chang 102-a sawi anga nu thianghlim a nih chuan, Pa chan changin a fate enkawltu a ni.

3) Chang 177(1)-a sawi thlahtute atanga ro luahte chu mipa lam, a ro luahtu an awm chhung chuan, a nupuiin a rochung thei lo. Nimahsela, a nupui dam chhung chuan a remtihna lo chuan ro chu laksak theih a ni lo.

4) Pasal sunin, a pasal rovah ro neitu a nih theih dan emaw, chanvo neitu a nih theih dan emaw chuan, chang 180(1) leh 181 (5)-a sawi a kalh tur a ni lo.

5) Ro neitu chu, a nupui hmasa lakah fa neiin, a nupui hnuhnung zawk a pawmlai lakah fa nei lovin thi sela, a nupui hnuhnung zawk chu nu thianghlim a nih loh chuan, chanvo engmah a nei tur a ni lo.Nu thianghlim a nih chuan, chang 181-a sawi angin Pa chan a chang ang a. An awm ho theih loh chuan ro an insem ang. Nu chuan fatlum chanvo ang ni lo, fapa dang chanvo ang a chang thei. A chanvo chungah chuan, a ta liau liau a nih tawh avangin, thuneitu a ni tawh a, ama ro luahtu tur pawh a duh angin a siam thei.

6) Pasal sun hmeichhia chu, pasal nen la indang lo a nih chuan, roluah chungchangah chanvo a nei lo. Fapa a neih erawh chuan a pasala pa chuan a tupa chu chanvo a siamsak thei.

7) Pasal sun hmeichhia chu a pasal nen indang tawh a nih a, Nu thianghlim a nih bawk chuan, chang 180-a sawi ang a, pa chan chang a nih tawh avangin a fate emaw, midang reng reng in emaw an hnawtchhuak thei lo. A fate nen awmho thei lo an nih erawh chuan, nu leh pa dinhmuna ding a nih tawh avangin fate chu an indang zawk tur a ni. Fatlum ber chu ro luahtu tura ngaih a nih avangin nu hnena awm tur a ni a, a awm peih loh erawh chuan, a unaute zinga nu chawm peih apiangin fatlum chanvo changin a ro a luah ang.

Chang 185 FAPA INDANG

1) Fapa, nupui ei emaw, nei lo eaw, In hranga thuk hrang chhuanga khawsa chu Indang a ni.

2) Pain fate chu a duh hunah a indan tir thei.

3) Pain a fate indantir kher lo mah se,eizawnna avangin emaw, tul dang avangin emaw, hmun dangah fanaute nen kum nga(5) an lo khawsak hman tawh chuan, mahni puala in leh lo emaw, in hmun emaw nei lo mah sela, indanga ngaih a ni. Fapa, ro luahtu tur chu a pa nen intuithlar vang ni lo va, chhungkaw rokhawlhna leh tul dang avanga chhungkaw remtih tlana amahin emaw, upui fanau nen emaw in hranga khawsa chu eng chen pawh lo khawsa hrang tawh ma se, ro luah chungchang thuah chuan indanga ngaih a ni lo. Fapa mal chu, a pa nena intuithlar vang chauh lo chuan amalin emaw, chhungkuain emaw, eng chena rei pawh hmun dangah awm mah se, ro luah chungchangah chuan engti kawng mahin indanga ngaih a ni chuang lo.

4) Fapa indang tawhte chuan, chang 180 92)(a)- a mi ang chauh lo chuan pa rovah chanvo an nei tawh lo. Amaherawhchu, pa ber dam lai atanga unauzaho, in hrang chang tawh pawh, eizawnna kawnga lo inti hrang lova, hmun khata an la tih tlan chuan, rokhawm chungchangah indanga ngaih an la ni lo.

Chang 186 MAHNI FATE RO LUAH Chang 181 (4)-a sawi angin, nupui fanau thihsan nei lovin ro neitu thi sela, a pain a ro a luah ang. Pa a thih tah chuan nuin a luah ang.

Chang 187 PAMI RO LUAH Ro neitu chu nupui fanau leh nu leh pa leh unaute nei tawh lovin thi sela, a unaupa fate zinga mi, chang 180-a sawi, ro luah thei indawt hnai berin ro chu a luah ang.

Chang 188 TUPA RO LUAH Tupa indang tawh chu, nupui fanau leh tu leh fate leh , hringtu nu leh pa pianpui unaute nei lova a thih chuan, a pu/pi in a ro luah ang.

Chang 189 PI RO LUAH Pi ro luah tur lo awm ta sela, a luah thei tur hnai zawk an awm loh chuan chang 181 (4)-na ang in a kal ang.

Chang 190 RO KHAWM TURA SIAMCHAWP Hemi bunga sawi Mizo Ro inluah chhawn dan pangngai baka tulna a lo awm chuan a hnuaia sawi ang hian ro khawmtu siamchawp theih a ni.

1) Ro luah thei tur nena intuithlar vanga ro khawmtu siam : Ro neitu a ro luah theitu tur chang 180-a sawi te nen lo intuithlar ta sela, a duh apiang a ro khawm turin a siam chawp theri. Chutianga tih a nih chuan, an intuithlarna leh ro khawmtu thar a siam dan chu thuhretu pahnih tal awmin ziaka dah tur a ni.

2) Chawmhlumtu tura ro khawmtu siam : Ro neitu laichin bulbal, chawmtu leh ngaihsaktu nei lo chuan , a ro khawmtu atan amah chawm hlumtu tur mi tupawh a siam thei. Chumi chuan a ro pawh a khawm thei. Hetian ro khawmtu tur siam chu thuhretu pahinih tal awmin ziaka dah tur a ni.

3) Zawnchawp ro khawmtu siam : Ro neituin ro luahtu tur laichin bulbal hnai nei lo sela, a ro khawmtu atana tha a tih apiang a zawng chawp thei. Hetiang tih a nih chuan, thuhretu pahnih tal awmin ziaka dah tur a ni.

Chang 191RO LUAHTU MAWHPHURHNA LEH TIH TURTE

1) Ro luahtu chuan a ro luahsak chungah chuan a tih tur pual a tihsak ngei tur chu hengte hi a ni.

a) A thihin a ruang a hlawm ang a, a vui bawk ang. Mithhi chungchangah tihtur awm apiang a ti ang.

b) Ro luahtu chuan, a ro luahsak khan leiba neih chuan a mawhphurhna a ni.

2) Chang 181-a sawi ro lauhtu, a tu a pawhin luah sela, a ro luah turah leiba rulh tur a tel vang maiin ro luahtu nihna a pha thei lo.

Chang 192 MI CHUANG RO KHAWM Mi tupawh awmna nei lova vak mai

mai chu, mi inah a thih chuan, a thihna in neitute chuan, dan pangngaia an vui chuan, a neih apiang a khawm tur a ni. Mi inah thi lova, khawlaiah a thih chuan, khawtlangin an

phum ang a , a neih apiang chu khawtlang ta a ni.

Chang 193 INRALNA Chhiat tawh nikhuaa inralna hi ruang chhhuahna hmuna pek a nih thin avangin a dawngtu tur pawh a hnuaia mi ang hi a ni :

1) La indang lo inpuia khawsate dinhmun :

a) Ralna thilpek : Chhungkaw pa ber a la dam chuan rlana thilpek chu pa ber kuta lut tur a ni. Pa ber a dam tawh loh chuan, pa chan changtu nu ber kutah a lut tur a ni. Nu leh pa an awm tawh loh chuan an aia chhungkaw hotu ber kuta lut vek tur a ni.

b) Ralna thil bik : Khawi atang pawhin raln thil bik lo kal a awm chuan a petuten tu pawh pek bik nei mah sela, chhungkaw botu ber kuah a lut hmasa phawt tur a ni. Amaherawhchu, hmanral lehna lamah chuan chutiang thil bikin a tum tak ang zela hman tur a ni.a, chhungkaw hotu leh an pek bik remtih tlanna a nih chauh loh chuan, kawng danga hman tur a ni lo.

2) Indang tawhte dinhmun : Indang tawh chhungkuaah tupawhin chhiat tawk se, tupawhin ralin tupawhin dawng se. Thihna Ina ral a nih chuan, chu chhungkuah chuan pek luh vek tur a ni.

3) Hmun dang thi : Mahni khuaah ni lo, khaw dangah miin vanduaina a tawhin an khaw lama hawnpuithih lohva laina hnai an bel a nih chuan, ralna reng reng chu a thite hhungkua leh ruang thlenna chhungkua ten an insiamrem tur a ni.

Comments

No comments found.
 

Contact

Search site

 

 

 

 

                  NGAIHDAN

 

    

     Ngotekherh         Puanchei

   

        Puandum           Hmaram

 

 

 

           THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

 

                TLAWHTUTE


counter globe

 

 

  MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E