MIZO MIZONA HUMHALH

Mizote Vanduaina Thenkhatte

02/02/2011 17:16

- Lalchawiliana, Chhinga Veng

Kan hnam vanduaina thenkhat nia ka hriatte ka han tarlan vete hi, tuar tluan chhuah tum mai lovin thangthar fing zawk leh thiamna sang zawk neiten nasa lehzuala hma an lak  beiseina sang tak nei chungin ka han ziak a ni a. Chawngkhum dan tlanghuat loh i ti mai teh ang.

British ram ni tla seng lova roreltute khan keimahnia ro kan inrel tha lai kha ralthuam nen kan ram chu min rawn hneh lak a, min awp bet zui nghal a. Kum 57 lai min awp beh hnuah kan ram min chhuahsan leh dawn khan, kan ram dinhmun tur chiang tak leh fel taka min rel felsak leh si lova min chhuahsan ringawt mai kha a vanduaithlak hle a ni.

Pu Churchill-a khan Foreign Juris­diction Act hmanga Foreign department hnuaia an awp keini Tribal area te chu British hnuaia la awm rih (Crown colony) tura rua­hmanna, Oxford University-a History department Head Sir Reginald Counplan chu a lo siamtir a. ‘British India pawh ni lo, British Burma pawh ni lo, anmahnia independent a awm, kan thuhnuai a kan dahte an ni a. Kan chhuahsan dawn pawhin an chungchang hi ngun taka ngaihtuah lo chuan chhuahsan kan tum lo’ titu ber Pu Churchill-a chu, 1945 kuma British inthlanah khan a tla ta hlauh mai kha keini Mizote tan chuan vanduaina nasa tak a ni a. Tun thleng hian kan la tuar ta a nih hi.

A tling zawk labour party te lah chuan min ngaihsak zui leh ta bawk si lo kha a vanduaithlak leh zel a; Crown colony pawhin min awp zui sela, British sorkar khan sum eng tham mah a sen a ngai lo ang. Kum sawm thaah chuan kan lo fing harh ve tawh ang a, engkim mai hi a fel kuar mai tur hi a ni a. British sorkarin 3/3/1936 kumah Mizoram chu Excluded area kan nih thu puang tho chunga hnam tam zawk leh ropui zawkte bulah min hnutchhiaha min kalsan ringawt mai kha, UNO-ah emaw sawi theihna a awm a nih chuan bawhzui leh hi a tha mai lo maw? Hei hi chu mithiam leh fing zawkte kutah i dah mai teh ang.

India leh Pakistan-ten independence an hmuh laia ramri an siam lai khan India-ah emaw Pakistan-ah emaw an duhna lam lama beh an phalsakte zingah Assam a lo tel ve hlauh a; Mizote kha an duh duh thlang thei dinhmuna ding nimahsela politics-ah mit keu hlim te te an la nih avangin, khatih laia Assam CM Bardoloi-a ten India a behpui atan an rawn thlemthlu ta hlauh mai kha a vanduaithlak leh hle a. Kan ram hruaitu hmasate khan British hnuaia Crown colony a awm aia India hnuaia Assam a beh a, District Council neih an lo thlang tlat mai kha a vanduaithlak a ni.

Pu Laldenga lah khan independence kha thinlung chhungrila tum tak tak lovin mipui neih tam duh vangin kawrah chauh a hmang niin ka hria. 'M.N ka sawi thei lo, Zoram hi kan ram a ni' tih hla sak ka hriat apiang hian Pu Denga'n a rilru tak taka independence a khelh loh thu Pu Ngurchuaia sawi hi ka thinlungah a lo lang thin. Shillong-ah Pu Ngurchuaia te ina ka len tumin Pu Ngurchuaia chuan, Pu Denga khan independence a khelh dawn khan min rawn rawn a, independence hi khel ila mipui ka ngah ta tihah politics hi ‘change’ leh ta ila a rawn ti a. Kei chuan, 'ti duh suh miin independence an khelh chuan thih an ngam tawh ang a; engtinnge i change theih tawh ang' ka lo ti a. Kum dangah a lo kal leh chuan engtinnge ni ang a rawn ti a. E, tunah chuan tih ngaihna a awm tawh lo, i sepui ruah tawrh a ngai tawh a ni ka lo ti a, tiin min hrilh a ni.

Pu R. Vanlawma chuan, ‘Pu Manliana inah inhmuhkhawmna kan nei a. Pu Denga chuan state nawr a duh thu a sawi a, kei chuan independence hi kalsan thei ka nih loh thu ka sawi a, engmah sawi zawm lo chuan kan tin ta ngawt a.’ (Ka Ram leh Kei p-261). Pu R. Zamawia chuan, 'Pu Denga hian independence a sign pawh kha kan nawr luih chawp vanga sign a ni' a ti a. Kan ramin a lo tawrh nasat tawhzia ngaihtuah hian kan mi tha tak tak ram leh hnam hmangaihtu pasaltha ten zalenna sualin a hun lovah an nunna an chan phah a. Kan in leh lo kan neih ve chhun ten an ral phah a, kan Pathian biakin-in a tuar a, kan hmeichhia ten an tuar nasa bawk. Mipuiin riltam tak chung leh thlabar em emin retheihna nasa tak kan tuar bawk a. Kan ramin kum 20 chhung hma a sawn lo mai ni lovin nasa takin a hnungtawlh phah a. Hengte avang hian rilru a tum tak tak si lova Pu Laldenga'n independence a lo sual kher kher hi chu Mizote kan vanduaina nasa tak niin ka hria.

Tunah chuan tumah inpuh tawh lo ila; nasa taka tawngtai chungin thangtharte politics-ah khawvel thlir pha chin an tam tawh a. Khawvel eng dai pha tam takte hian arbawm tah mai mai a hun tawh lo, puanven sawi chhingin tan lak a hun ta e. Kan ram leilung hausakna leh leihnuai hausaknate ngaihtuah hian beiseina a sang a, mahse tuifawn anga rawn lian ten min chimral hma hian lo chet khalh a hun ta tak tak a ni.

Tuten emaw hlau tak leh zahawm taka an biak che khan kei chuan nangmah ai khan ILP hi a ni an zaha an hlauh chu nia ka rin. ILP awm lo sela mi hnuaichhiah, inlak len, intihzahawm an thiam turzia hi i ngaihtuah ngai em? Zofate hi Sappui nun ngai lovin Zoramah hian hlimte’n kan leng dawn nge? Chimralin kan awm ang a, hrehawm tinreng tuarin mittui nen kan thu kumtluan dawn? Kan mithiamte kutah a awm e.

Mizo hnahthlak zawng zawngte kan tanrual loh chuan nakinah a tuartu chu keimahni tho kan la ni ang. MLA leh Minister nih ngawtte leh party bik rilrute paiha hmalak a hun ta hle mai. Ram leh hnam hmangaihtute zuan chhuah a hun ta e.

Thulakna: Vanglaini

 

Comments

No comments found.
 

Contact

Search site

 

 

 

 

                  NGAIHDAN

 

    

     Ngotekherh         Puanchei

   

        Puandum           Hmaram

 

 

 

           THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

 

                TLAWHTUTE


counter globe

 

 

  MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E