MIZO MIZONA HUMHALH

UNO SYSTEM THAR HI

04/02/2010 23:18

 
-C. Ngura, White House, Chaltlang   
 
Khawvel puinpuiah hian hnam lian zawkte awpna hnuaiah hnam tenau hnam tulato (hnam chanhai) Indeginous Peoples an tihte hi thahnem tak kan awm a. Khawvel sawrkar hrang hrangah hian hnam tulato ram leiluung fate chuan an pipute chena an rochun thil dik tak an hloh tawh chu an hmuh let leh theih nan, hnam lian zawkte rahbeh leh khuahkhirhna hnuaia Sal leh bawih an nihna ata chhuak a, zalenna zau zawk an neih theih nan, UNO thlazar hnuaiah an dikna chanvo an hloh tawh chu nei let leh turin khawvel hriatpuina an mamawh a. Chutianga tih dan thar leh changkang zawk hria a, rahbi dik hmanga pen chhuak turin khawvel ram hrang hranga anmahni anpui ram leilung fate nen, tharum thawh lova tih dan thar leh changkang zawk hmanga thawhhona hi kan mamawh a. Keini Zohnahthlakte pawh hian pipu chena kan rochun kan ram Zoram kan ta a nihna leh siamtu kutchhuaka keimahni pawh a hnam a a din kan nihna, kan dikna chanvo kan neihte chu UNO-ah kan thlen ve mek a. UNO chuan Zoram leh Zohnahthlak mipuite chu, Indeginous Peoples tih ni tawh lova Indeginous Nation tih hming pu tura an chhiar zingah kan tel ve thei la hial a ni.

UNO chuan Hnam Tualto (Indeginous Nation)-te chu, an ram luah chin a thuneihna pumhlum, leilung leh leihnuai hausakna thleng a, a ram neitu an nihna leh an ram enkawltu an nihna dinhmun pawimawhzia e anmahni awptu sawrkar ten an hriatpui mai tur a ni a. Hmasawnna (Development) siam sakna tur chhuanlamin an ram leh an leihnuai hausaknate pawh a ram neitute thinlung dam thlapna (Free Prior and Informed Consent) a nih chauh loh chuan a awptu State ten engti kawng mahin hnam tualto ten an luah chhung ramahte hma an la tur a ni lo. Tinn U.N. dan thar kum 2007-a an passed chuan a lo sawi zo vek tawh a, romei pik (Carbon)in khawvel a tihchhiat loh nan pawh, chu chu thil tul leh tihmakmawhah a ngai a ni.

U.N. Declaration 2007, Article 19-na bulthut a hmangin hnam tualto ten anmahni hnam nunphung leh zia (Traditional and Culture) zai zuiin chutiang hmanga ram leh hnam humhalhtu tur inhlawm fel tak (Institution ) an siam leh an neihte chu a ram awptu sawrkar ten an hriatpui mai tur a ni tiin chu U.N dan thar chuan a tarlang a. Hnam tualto ten an ram leilung leh lei chhung hausaknate humhalh tura an aiawh a an siam thukhawmte hi, ram neitu leh humhalhtu a U.N. dan Article 26-29-in thuneihna a pek, an ram midang tute pawhin an lo hmansak dawn a hman an phal loh theihna leh a ram neituten an lung dum taka midangte hman hawh pawh phalsak theitu an ni tur a ni tiin U.N chuan hnam Tualto leh hnam tenaute dikna chanvo humhalh sak an nih dan chu an dinhmun leh an thuneihna chanvo a nih dan a pholang a ni.

Zohnahthlak mipuite pipu huna ram thlengkhata awm thin British sawrkarin, International Boundary pathum daidan India, East Pakistan (Bangladesh) leh Burma (Myanmar)a, a lo then darh, Hnam khat thlah khat unau piangzate chuan kan luah chin ram hi pipu chena kan ram kan ta a ni a. Zoram hi siamtun kan tana a ramtiam a ni. Thendarh kan nih avangin hnam lian zawkte khuahkhirhna hnuaiah awm darh mah ila, kan dikna chanvo kan hloh tawh chu nei let leh a, Zalenna zau zawk kan neih theih nan Insuihkhawm leh zai i rel ang u. Zofaten insuihkhawm leh kan duh thu hi U.N. pawhin a hre tawh a. Unau piangza kan nihna hriaa kan insuihkhawm hunah Pastor Chhawn a sawi angin hrui khat vuanin raltiangah kan la inthen kai ve dawn a ni. Israel hlim rawh Babulon sal chhuak i ni tihte pawh a awm a ni.

Tun atanga hun rei vak lovah hian kan ram lei hnuai hausakna Oil leh Gas Lalpan kan tan a buatsaih Zoram chhunga mi ngei chu kan lai chhuak ang a, kan ram leh a mihring tam lam phu tawkah India ram aiin kan la hausa dawn niin a lang a. Kan ram hausaknate hi hnam dang kutah hlan lovin, UN thlazar hnuaiah kan dikna chanvo chang turin humhalh nachang i hria ang u.

Hun lo kal tur suangtuahna lo thlir ila, kan ram hausakna siamtu malsawmna kan dawn hi kan hai chhuah hunah chuan, India pur tawh lovin India hian Oil leh Gas-ahte min pur zawk turah dah ila. Kan ram phu tawka India in Budget min pek thin a let 10 aia tam hi kan lei lung hausakna atangin kumtin kan thar chhuak thei dawn tawh tih hi a ri rel rel a awm tawh a ni. Kan retheih vanga midangte thilpek dawngtu ni tawh lovin, siamtu hnena malsawmna kan dawn a zara midangte hnena thil petu, ram te takte ram intodelh leh ram hausa kan nih i beisei ang u. Chutiang chu kan nih theih nan Insuihkhawm leh zai i rel ang u.

Hnam tualto mahni ram leh hnam hmangaihtu ram hruaitu huaisente chuan an ram leilung leh lei hnuai hausaknate chu hnam lian zawk anmahni awptu leh khuahkhirhtute kuta a hlutna hlan mai lovin UN-in ram leilung fate dikna chanvo a siamte chu huaisen takin an humhalh a. An ram tan nghet takin an ding a, UNO thlazar hnuaiah an dikna chanvo an neihsa an hloh tawhte pawh chu nei let leh tumin an bei a. An hlawhtling a, ram thahnem tak ram 75 phei chu tih dan thar leh changtlung zawk hmang hian tharum thawh lovin an Independent a ni.

Ram hi Lalpa din a ni a, Lalpa ta a ni. Zohnahthlak e pawh hi Lalpan a din kan ni a, Lalpa ta kan ni. Zohnahthlakte hian he khawveah hian Zoram tih chauh lo hi chu ram dang beisei tur kan nei lo va. U.N.O thlazar hnuaiah kan ram humhalh tur hian rinawmna leh dikna meichher chhi turin Zohnahthlak thangtharte kovah a innghat a. Zoram thangtharte tun hnu nun a hlim theih nan nghet takin kan ding ang a. Kan zam tur a ni lo. Tlanga Sasaw thing angin thlipui leh ruahpui pawh do hneh thei turin, i inbuatsaih ang u. Lungrualna hi ram leh hnam tan himna kulhpui a ni si a. Zoram leh Zohnahthlak mipuite Lalpan awmpuiin an hma hruai zel rawh se.

Thulakna:https://thezozamtimes.org

Comments

No comments found.
 

Contact

Search site

 

 

 

 

                  NGAIHDAN

 

    

     Ngotekherh         Puanchei

   

        Puandum           Hmaram

 

 

 

           THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

 

                TLAWHTUTE


counter globe

 

 

  MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E