Vanneihtluanga'n Malaysia-a Zawhna A Tawn leh A Chhanna Thenkhat

Tunlai Mizote zingah neih inang inkawp (same sex) hi kan awm ta zeuh zeuh mai a, hei hi kan do dawn nge, kan pawm tawp mai dawn? Do dawn ta ila, engtin nge kan do ang?

Mahni ram, mahni veng chhung, mahni kohhran ngaihtuah a ngai a, khawvel  pum ngaihtuah a ngai bawk a, chu thil pahnih chu ngaihtuah thiam a tul niin ka hria. A pawng a puia hetiangho pawngpaw nek vak hi a dik miah lova, engemaw zawngah phei chuan kan ti-punlun a ni thei. Chutih rual chuan Mizo hnamah chuan tuai kan tih ang mi piang danglam deuh hi kan deu deuh ngei a, chu chuan a ti-tim a, a huangtau ngam ngai lo. Tunah hian lehkha thiam leh changkang kan inti a, hriatthiamna ngah deuh ang hian kan awm a, chu tak chuan a ti-huangtau ta a ni. Tichuan, a hmaa awm mai mai kha a lo awm mai mai ta lo deuh a, inzep tulna a hre ta lo a ni. Tin, chutianga miin an dem lohna chuan zahloh lehzualna a siam ta a, chu zahloh lehzualna tura remchang chu kan hawng chak ta lutuk deuh niin kei chuan ka ngai. Chutih rual chuan tute emaw pahnih khat eng emaw bik an lo awm a nih chuan, chu chu hnam pum hmel anga ngaih chi niin ka ngai lo. Mi khawlh bik pahnih khat hian ram pum hmel a lantir chuang lo va, rukru pahnih khat avangin midang an sual vek a ni chuang lo. Mi pahnih khat fel fal an awm avangin midang an fel vek tihna a ni lo. Tuna kan sawite pawh hi pian dan danglam deuh an ni mai a, he’ng mite hian a ram pum hmel emaw, a hnam pum hmel emaw a entir niin ka ngai lem lo.

Kristianna leh Tunlai Incheina

Mizoramah tun hnaiah pawngsual a hluar a, naupang pawhin pawngsual an tawk nasa hle a. Tunah hian hemi chungchang hi mithiamte ngaihdan leh tihdante lehkhabu atanga kan zir mek lai a ni a – nu rilru-ah ler(h) angreng taka inchei chakna a la awm a, amah a inchei ngam tawh si lo va, a fa a chei ler(h) ta a. Chu chuan hmeichhe naupang kha mipa mit atanga ngaihtuaha itna a awm thei ang em aw....? tih hi tunlai sawiho lai thu a ni.

A dawt lehah, tunlai khawvel puma nulate zinga thli pakhat tleh awm chu “lan naupan duh luatna ” hi a ni. An lan naupan duhna chu an uar ta zel an uar ta zel a, tunlai nula tam takte incheina chu hmeichhe naupang kum 7 mi vel pawnfen ang a ni. Chu chuan mi rilru dik lo deuh, mi pawngsual duhte ngaihtuahnaah khan nula puitling leh naupang thlir thiam lohna, itna mita va en theihna a siam em ni ang aw...tihte kan ngaihtuah a ni.

Chu’ng thil vir vel lai chuan kan incheina chu min zawt a ni a, “Kristianna nen ” tih a ni kher lehnghal a. Chuta buaithlak lai deuh chu, khawvel pum thlirin kan Kristianpuite zel hi inchei nasa an ni zel hian thil thlir dan thiam min harsattir a ni. Chuvang chuan eng emaw chen rilru inhawn a tul a, inkhap lutuk hian kawng a su kaw vak lem lo tih hriat a tha. Chutih ruala thil pawimawh tak chu a hun leh hmun kan thliar thiam a tul a ni. Fen chhing tak nen Pathian biakna pan ang chi te hi a mawi lo va, a theih hram chuan Pathian biaknaah chuan a zahawm tur a ni. Zahawmin a ken tel chu khuh tam a ni tlangpui. A pawimawh chu a hun leh a hmun hriat a tul a ni. Tunlaia kan incheina-in a ken tel chu – kan incheina azirin miin nawhchizuar angin min hmu thei a, businessman angin min hmu thei a, min man thei bawk a, kan incheina hian kan nihna thui tak a hril a ni. A pawng a puiin kawr tha tak lei rawh u ka ti lova, kan neih ang chhun chhunah chuan zahawm rawh se.

Mizote zingah mipa leh hmeichhia intluktlanna hi kan kalpui thei tak takin i ring em? Tih chi niin i hria em?

Hre lo. Hre hrih chiah lo. Tun hnaiah Mizoram kohhran pakhatin hmeichhia an ordain a, a tha khawp a, tihtur pawh a ni a, tih chhoh zeuh zeuh a, inhawn zel chu tha ka ti. Amaherawhchu, hun hian thil tam tak a hril ve a, a hun hmaa kan virpilh chuan a pawi ang.

Mizo-ah mipa a lal thin a, hmeichhia chu chhiahhlawh cheia kan cheina chen a awm a ni. Kha kha vawi leh khata kan nek nat lutuk chuan a chak lutuk thei. Hunin a hril chho zel ang a, hun milin mipa leh hmeichhia hi duh ni ila, duh suh ila kan intluk dawn tho tho. Pathian ngaihah a dik tlat a, hnam hmasawn apiangte tih dan a ni bawk. Chutih ruala thil buaithlak pakhat chu Zo hnahthlak zingah hian mipa aiin hmeichhia an thang chak daih zawk – exam result te enin a chiang a ni. Chutia hmeichhia an than chak laia chutianga hmeichhia kan vawrh chhoh vak bawk chuan vawi leh khata a teh huk chuan a na lutuk ang.

Mizopa chu lo nei a, thlawhhma la thin a ni a. Thlawhhma lak chu kan pi leh puten tha ber nia an hriat a ni. Kan paten kan hnena zirtir theih an neih sang ber chu thlawhhma lak a ni. Mahse, hun a lo danglam a, thlawhhma lak chu tih theih a ni ta lo va. Pa chuan a fa hnenah zirtir tur a hre ta lo va, hrilh tur a nei ta lo a ni. Kan pate chuan tun hma kan pute hunlaia pa zahawmna ang kha an nei thei ta lo – a chhan chu tun hma daiha kan puten an fate hnenah zirtir tur an neih ang kha pa chuan a nei ta lo a ni. Chumiin a entir chu pa chu a a hniam lamah a tla thla a ni – hmeichhia chu sang chho ta chiam lo mah se... Chu hun khawlh tak maiah chuan keini hi kan cheng a, chutianga pa dinhmun a tlak thlak mek laia hmeichhia kan vawrh chhoh vak bawk si chuan, a chak lutuk anga kan buai ngei ang. Chu chu mi mala ka ngaihdan a ni.

Mizo tawng chungchang – Mizorama mizote hian Mizo tawng hi an duh ta lo a, sap tawng an hmang tam tial tial a, a humhalhtu tur zawka kan ngaih hi tawng tichhetu zawk an ni lo maw? Tunlai thangthar tawngte hi hriat hman theih mang loh hian a rang ta a ni lo maw? Engvang nge?

He thil thleng hi ka pawm thlap. A dik a ni. Engvang nge?

Pakhatna – Skulah hian English medium hi kan uar chho ta a, Aizawlah ngei naupang tam tak A, Aw, B, Ch...chhiar thiam lo, A, B, C, D...thiam zawk, khat, hnih, thum...chhiar thiam lo, one, two, three...chhiar thiam zawk an awm ta nuk mai. Chu chu a tha nge, tha lo tih lam erawh ka sawi thei lo.

Pahnihna – Media hian thangthar nunah nasa takin ro a rel a, chu chuan hei hi a awmtir a ni.

Pathumna – Kohhran ka puh duh. Entirnan – “Inkhawmpui ” aiah “Conference ” hman a ni zel ta. “Inkhawmpui ” tih a awm ngai tawh lo. Ka hmang lui tang tang chung pawhin ka hneh chuang lo. Kan hunlaia “Tawngtai inkhawm ” kan tih ang te kha “Fellowship ” tih a lo ni ta. Chutianga kohhran berin a hman miau avang chuan kan lo heti ta a ni.

Palina – Mawlna a ni tawp mai. Kan mawl vang a ni. Kan zin tlem, lehkha kan chhiar tlem tihna a ni. Mahni hnam zahpuina entirna te pawh a ni ang.

Tawng rang chungchangah erawh – tawng hi a thang ve a ni. Kan hunlaia kan tawng ang chiah chiaha thangthar kha tawngtir theih a ni lo. Chu chu eng emaw chen kan hriatthiam a tha ang.

Chutih rual chuan, chhungkuaa inzirtirna a tlem a ni. Kan faten tawng dik lo an hmang a, nu berin, “A pawi lem love...” a tih chuan kan ti tlang mai a. Chu chu a pawi em em a ni. Chutah chuan nu tam tak an hlawhchham a ni. Nu hi an pawimawh a ni.

ZORO hmalakna...

Ka chhang thui thei vak lo. ZORO zawng chuan ka ngaihtuah em em loh lam a ni.

ZORO ngaihdan hi tha ka ti. A huap zau a, a hlawm a lian a, a nelawm a, a chakawm bawk. Amaherawhchu, a takin a thleng thei em? tih lai hi a buaithlak lai tak a ni. Kohhranah pawh ni se, Mizorama kan buaina pakhat chu thil itawm deuh, lianpui, nalh deuh, chakawm deuh, tha em em mai rawtna a lo thleng a, chu chu a takin a thleng thei em? tih lai tak hi a rawttu pawhin a hre lo fo. Chutiang chu a ni palh em? tih hi kei chuan ka chian lo. Chutiang deuh chuan, miin kawng tha tak a hmu a, a chiang a, fel taka min hruai ngam a nih chuan, chu chu tha ka ti tawp. A lehchuang tur pawh awmin ka hre lo. Amaherawhchu, amah pawhin a lo hre bik chuang lova, vote a duh vang emawa hei hi hmanrua leka a hmang a nih chuan kan inawi tlai mai mai niin ka ngai. Ka chhang thui ta mah mah awm e. Chu chu ka ngaihdan a ni e.

Burma mi chungchang...

Mizorama chengten Burma mi an hmuh dan leh an hriat dan chu in hriat ang hi a ni a. Ni-a ka hriat dan chuan eng hmun, eng ram ami pawh a hlawmin an fel ngai lova, a hlawmin an sual ngai bawk lo. Chuvang chuan, tute emaw mi tha lo an awm thin. Mi thalo hi mi tha karah a inzep tlangpui. Chu chu mi thalo-in a thiam em em lai tak chu a ni. Mi tha phenah thalo khan thate thatna kha remchangah hmangin a rawn zen ve thin. Chu chu in harsatna hi a ni. Chuta pawimawh chu tha leh chhia hi thlir mai a tha kei chuan ka ti. Thalo chu dah that ngam, tha-in thalo an fawmkem a, engtin tin emawa an hliah khuh chuan tha chawpin thalo-ah kan ngai thei. Chuvang chuan dan a awm a, dan pawhin thalo dah hran hi a tum a ni. Chuvang chuan, a theih hram chuan, he lam atanga lo kal chu an heti bik a ni tih a awm loh nan, he lam atanga lo kal zawng zawng hi an heti lo a ni tih finfiah theihna turin, a lo engemaw fal bik dah hran dan hi, Aizawl lo thlen hma – khita tanga zira, tihchhin a, thiam a ngai a ni. Chu chu ka hmuh dan a ni a, a fiah tawk viauin ka hria.

Zorama lo awmsate kan demawm em em a, min dem pawh ka ring a. Mahse, kan demawm lohna a awm a ni. A laili-ah min nektu engmah nei lovin nuam ti em emin ka awm a, harsatna hi kan hmachhawn ngai lo va. Chutih lai tak chuan khatiang thil a lo thlen khan kan hrethiam lo va, kan hmuh hnai ber kan kawk mai a ni. Thenawmah harsatna tinrengin a sawi chunga rawn seilian in awm a. Tawng inzir lai atanga tawng chi hrang hrangin a neka rawn awm chho an(in) ni a. In tan chuan, “Kha i dam maw?” han tih mai pawhin, “E...’Kha ’ a tihdan atang khan chu lam mi chu a ni maw...” tia thlir hran theihna kha in hriat loh hlanin in lo zirchhuak daih tawh a ni. A laili-a mi khan a hre hrang ve ta si lova, engkim a vaihma a, nia a rin dan ang ang khan a ti vel ta mai mai a. Tin, eng ang pawhin tawng na se, a laili-a awm  tan chuan a hlauhawm ve der si lova, a tawng nat ang hian a ti ngam tak tak ngai der lo va, a ti chhin ngai bawk lo. Chu chu kohhran pawh a ni a, khawi ramah pawh a ni vek ang. A laili leh a daido a inang ngai lo.

Tichuan ka tawpna chu hei hi a ni. Burma mi kan hmuh dan a tha lo. A chhan chu fello tam tak a karah a inzeh vang a ni. Chutih rual chuan an vaiin an fello a ni lo. Fel an awm a, a fel leh fello thliar hran a tul a ni. Chumi chu kan tih thiam chuan kan fel duak ang a, kan thiam loh rei vaih chuan min ti teh theitu a ni reng a, engtik lai pawha harsatna thlen thei a ni reng.

Tin, mi tam tak, ni miah lo hi “Burma mi, a chumi a khami...” tianga tih tel chang a tam ang. Khami remchang kha tuten emaw an la ve thei bawk a ni. Chuvangin he thu hi keiin ka hmuh dan leh hmuh dan lam ni lovin, tul leh hmanhmawhthlak tak nia ka hriat lai chu a ni ta reng a. Nangni pawhin in chiangin ka ring a. In chheh velah hian he Zo tawng ang hmang miah lo, tul thuta nangmahni anga hmang thut thei, nangmahni ang ni thut thei hi an awm ngei ngei ang. Chu mite chuan a ni timualpho thin zawk ache’u chu. Amaherawhchu, mi thenkhat chuan kan la hre hrang ve lo va, tam tak erawh chuan kan hre hrang ve ta viau. Hre hang velote nen lam hriat hrantir an nih theih hun – chu Zoram thar chu a ni kan nghah ni.

* Kan thu rawn tarchhuah hi kan rem rem hman loh avangin a phuai deuh mai thei a, in mi hriatthiamna kan ngen e.