10/02/2010 20:11
Missionary te hun laia zirna lama Chin state leh Mizoram kalphung chu a inletling thawk a,Chhim leh Hmar angin a inpersan a.Chu chu a eng nge tangkai zawk a,a mi chengten an hlawkpui zawk tih a tawi thei ang berin i lo khaikhin teh ang.Statistics kan hmuh theih te a kum a inmil chiah lo na a,mahse thil awmzia chu eng emaw chen a hriat theih tho ang e.
Chin State-ah MIssionary hmasa ber Rev.Arthur E.Carson te nupa chu ni 15 March 1899-ah Halkha khua an thleng a.Halkha nula nupuia nei Sgt.Maj.A.G.E. Newland an kum 1896-a Halkha-Lai lehkha a siam chu ennawna siamthain kum 1900 ah Chin State a sikul hmasa ber chu Halkha khuaah a hawng a.Tin,kum 1908-a thleng Missionary Rev.J.H.Cope chuan Falam-Laizo leh Teddim-Kamhau lehkha a siam ve leh bawk.
Kum 1894 January 11-a Aizawl thelng Pu Buanga(Rev.J.H Lorrain) leh Sap Upa(Rev.F.W Savidge) te chuan March 1894 ah Mizo lehkha an siamin a hriat a,April 1894 Mizorama sikul hmasa ber an hawng ta a ni.Chin State-a Mission sikul zawng zawng chu Rev.Cope a rawtna angin sawrkar sikulah leh vek a ni a,June 1924 atangin ani hi Honorary Inspector ah dah a ni ta.
Mizoram sawrkar sikul zawng zawng chu kum 1904 atangin Mission sikulah leh vek a ni thung a.Zosapthara(Rev.E.Rowlands) chu Honorary Inspector of School ah dah a ni a,hna atam avangin Chhin biala sikula enkawl turin kum 1905 khan Sap Upa chu Honorary Inspector of School ah dah a ni ve leh ta.
Mak ang reng tak chu,Chin State-a Mission School zawng zawng sawrkar sikula leh hi Missionary rawtna a ni a.Mizorama sawrkar sikul zawng zawng Mission sikula leh hi sawrkar lam rawtna a ni thung.Tin,Chin State-ah chuan sikula lehkha zir hun chhungin sakhaw lam thil engmah zirtir phal a ni lo a.Mizoramah erawh chuan Kristian sakhua nen inzawm chiata zirna kalpui a ni thung hi a ni.
Heti zawng hian lo en thung ila.Chin State-a Matric pass hmasa ber Hauchinpaua chuan 1931 khan a zo a,Mizorama hmasa ber Leta chuan 1910 ah a zo.Chin State-a B.A. zo hmasa ber Siahluaia chuan kum 1938 khan a pass a,Mizorama pass hmasa ber Hrawva leh Lianhnuna te chuan kum 1924 khan an pass.Chin State a M.A. hmasa ber S.T Haugoa chuan 1946 khan a pass a.Mizorama hmasa ber Khawtinkhuma chuan 1939 khan a zo.Chin State a Ph. D hmasa ber Zamkhenthanga chuan kum 1972 khan a pass a,Mizorama hmasa ber R.Kapthuama chua kum 1968 khan a zo thung.
Chin State-ah kum 1947 khan High School 1,Middle School 4,Primary School 38 a awm a,Mizoramah kum 1952 khan High School 5,Middle School 60,Primary School 276 a awm.Heng Statistic kan hmuh theihte hi kum 5 laiin a inthlau na a, thil awmzia chu rilruin a chhuizawm theih tho awm e.
Chin State-ah chuan Chanchin Tha thlen kum 100 na (1899-1999) ah te pawh,Chin State pumpui Kristiana siam tumin an bei nasa a.Mizoramah thung chuan Chanchin Tha thlen kum 50 na (1894-1944) te khan Mizo khawtlang nun chu Kristiannain a kaihruai vek tawh a,kum 100 a tlin hma kum 20 vel,1974 ah te pawh khan Kristian rama sawi theih niin a lang.
Mahse,bul tan fuh te,kawng dik zawh te hian awmzia a neih thui dan te kan hriat a,'History' atanga kan inzir chhuah na kan han tarlang a ni.
Thulakna : 2002-2003 Zawlkin Huiva Magazine Published by MSF,Kalay